Đó là một hòn đảo bình thường như bao hòn đảo khác trên Vịnh Hạ Long! Thế nhưng, từ sau khi nó được Chủ tịch Hồ Chí Minh lấy tên nhà du hành vũ trụ, Anh hùng Lao động của Liên bang Xô viết, Giéc man Ti Tốp, đặt cho tên gọi, đảo đã trở thành biểu tượng của tình hữu nghị giữa hai nước, hai dân tộc...
Tôi đến đảo Ti Tốp vào một ngày giữa tiết thu. Những tia nắng rực rỡ như rắc muôn ngàn ánh vàng xuống mặt biển lăn tăn sóng. Mới hơn 9 giờ sáng nhưng đã có gần chục chiếc tàu du lịch đưa khách ghé thăm đảo, họ đến từ nhiều quốc tịch khác nhau. Một số thì leo lên vọng đài ngắm cảnh Vịnh, số khác thì đi dạo trên mép đảo. Lòng tôi chợt trào dâng xúc động khi chứng kiến hình ảnh một hướng dẫn viên du lịch lữ hành đang thuyết minh cho một nhóm du khách đến từ xứ sở Kim chi, về lịch sử tên gọi của đảo. Tất cả đều im lặng lắng nghe, có vẻ như họ rất xúc động...


Trong bản đồ của Pháp vẽ về Hạ Long cuối thế kỷ 19, đảo Ti Tốp có tên là hòn Cát Nàng, phía trước là vụng Sửng Sốt, có đảo Bồ Hòn, bên phải là hòn Dầm Nam. Có lẽ đảo Ti Tốp cũng sẽ giống như muôn vàn hòn đảo khác ở Vịnh Hạ Long nếu như không diễn ra sự kiện ngày 22-1-1962, Bác Hồ và nhà du hành vũ trụ, Anh hùng Lao động Liên Xô Giéc-man Ti Tốp đã tới đây. Khi ấy, Ti Tốp đang là Chủ tịch Hội Hữu nghị Việt - Xô, được Nhà nước ta tặng danh hiệu Anh hùng Lao động Việt Nam. Để ghi nhớ sự kiện này, Bác đã lấy tên Ti Tốp để đặt tên cho đảo. Chuyện kể rằng trong khi du ngoạn trên Vịnh Hạ Long, chợt thấy mộåt hòn đảo đẹp, Bác quay sang hỏi một đồng chí lãnh đạo địa phương ngồi cạnh: ''Đảo này đã có tên chưa?” ''- Thưa Bác, đảo mới chỉ đánh số trên hải đồ thôi ạ!''. Bác liền bảo: “Theo Bác, chú nên thưa với đồng bào ta ở đây rằng nên đặt tên đảo là đảo Ti Tốp!''. Theo ý nguyện của Bác, trong phiên họp tổ chức vào tháng 5- 1962, HĐND tỉnh đã nhất trí đặt tên cho hòn đảo có số 47 trên hải đồ là đảo Ti Tốp. Cùng thời gian này, một phong trào thi đua giành “Danh hiệu Ti Tốp” đã được phát động sôi nổi trong các đơn vị, cơ quan, xí nghiệp trên địa bàn tỉnh. Ngày 3-11-1962, Bác đã tặng giấy khen cho những tập thể, cá nhân đạt thành tích xuất sắc của phong trào thi đua này.

Có một tư liệu quý còn ghi lại chuyến thăm thắm tình hữu nghị của Ti Tốp đến Vịnh Hạ Long; đó là cuốn Báo ảnh Quân đội, phụ trương của Báo Quân đội nhân dân (gộp các số 1, 2, 3, ra tháng 3-1962) hiện trưng bày tại Bảo tàng tỉnh, trong đó đã dành hẳn 1 trang để đăng những bức ảnh về chuyến thăm của Ti Tốp đến Vịnh Hạ Long. Bên dưới bức ảnh Ti Tốp tươi cười cầm bó hoa của nhân dân Vùng mỏ tặng mình, ông đã ghi những dòng cảm tưởng đầy xúc động: “Xin chúc nhân dân lao động Việt Nam thu được nhiều thành tích to lớn trong công cuộc lao động xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc Việt Nam và trong công cuộc đấu tranh hoà bình thống nhất Tổ quốc”. Ở giữa trang là bức ảnh Ti Tốp đang cầm lái con tàu Hải Lâm, bên phải ông là Bác Hồ, Người đội mũ hải quân và cùng nhìn về phía trước. Phía dưới là 2 bức ảnh nhỏ khác: một chụp cảnh Ti Tốp đang chèo thuyền trên Vịnh Hạ Long và một chụp cảnh Ti Tốp đang ngồi trên mũi tàu, tươi cười, bên trên trích nguyên văn lời đánh giá nhận xét của ông: “Cơ-ri-mê đã đẹp, nhưng Hạ Long của Việt Nam còn đẹp hơn nhiều''.


35 năm sau chuyến đi đáng nhớ, ngày 27- 6 -1997 Giéc- man Ti Tốp đã có dịp trở lại hòn đảo mang tên mình. Bao kỷ niệm với Bác Hồ và Vịnh Hạ Long từ ký ức ùa về, ông tự hào khoe với mọi người: ''-Tôi được tắm biển với Hồ Chủ tịch và Người bơi rất giỏi...''. Bồi hồi dạo bước, Ti Tốp rưng rưng nước mắt đứng bên tấm bia ghi lại sự kiện đặt tên cho đảo. Ông đã xúc động ghi vào sổ lưu niệm của Ban Quản lý Vịnh Hạ Long: ''Cảm ơn số phận đã cho tôi có dịp trở lại hòn đảo nhỏ này''. Năm 2001, khi được tin Ti Tốpqua đời vì bạo bệnh, Ban Quản lý Vịnh Hạ Long đã tổ chức lễ truy điệu long trọng người phi công vũ trụ Liên Xô trên đảo Ti Tốp, cho tàu chạy vòng quanh đảo và thả những vòng hoa viếng xuống Vịnh. Một ngày hè năm 2006, phu nhân của Ti Tốp đã thực hiện lời hứa của chồng, từ nước Nga sang thăm Việt Nam. Bà đã đến Vịnh Hạ Long, một mình tha thẩn trên bãi cát vàng của hòn đảo mang tên người chồng yêu quý, bà đã khóc và thốt lên: ''- Các bạn là những người thân của gia đình Ti Tốp, Hạ Long thật tuyệt vời và chứa chan tình người!''.


Ngày nay, đảo Ti Tốp đã và đang là một trong những điểm đến không thể thiếu trong hành trình tham quan Vịnh Hạ Long của du khách. Tại đây, du khách sẽ được tắm biển, chèo thuyền kay-ắc, kéo phao, kéo dù và leo núi ngắm cảnh Vịnh. Theo ông Vũ Ngọc Hải, Giám đốc Trung tâm bảo tồn công viên, hang động (Ban Quản lý Vịnh Hạ Long), đơn vị đang quản lý đảo Ti Tốp, thì bình quân mỗi tháng có hơn 1.200 du khách tới tham quan đảo Ti Tốp. Vào mùa hè, ngày cao điểm có tới hàng trăm lượt khách ghé thăm, tắm biển. Trước nhu cầu của du khách tới tham quan đảo Ti Tốp ngày càng tăng, Ban Quản lý Vịnh Hạ Long đang đầu tư cải tạo, nâng cấp cầu tàu, dự kiến sẽ hoàn thành trước mùa du lịch năm 2008. Sau khi hoàn thành sẽ mở rộng thêm các loại dịch vụ buổi tối như: Dạ tiệc, các chươngtrình ca nhạc, đáp ứng nhu cầu khách nghỉ đêm trên Vịnh...

Thông qua các du khách, câu chuyện cảm động về tình hữu nghị, gắn bó giữa hai dân tộc Việt Nam - Liên Xô và nay là Việt- Nga, đã lan toả khắpthế giới. Riêng đối với Vịnh Hạ Long, từ lâu nó đã trở thành một phần giá trị của di sản...