Ở nông thôn nước ta, nhiều nhà có giàn thiên lý. Đây là loại cây dây leo, tên khoa học là Telosma cordata (Burm.f.Merr.) thuộc họ thiên lý, có những lá xanh hình trứng đầu nhọn, mép hơi cong.
Hoa thiên lý giàu vitamin C, B1, B2 và nhiều khoáng chất cần thiết như calci, phospho, sắt, đặc biệt là kẽm. Vì vậy, nó rất bổ dưỡng, có tác dụng điều trị bệnh lý cao như giải nhiệt, trị giun kim, cải thiện bệnh trĩ và phì đại tuyến tiền liệt. Dân gian còn cho rằng hoa thiên lý có tác dụng trợ dương, chữa chứng vô sinh ở nam giới do phải thường xuyên tiếp xúc với chì.
Bát canh nấu bằng hoa và lá thiên lý non không những có giá trị dinh dưỡng mà còn được coi là một bài thuốc mát và bổ, trừ được giun kim. Có thể nấu canh thiên lý suông, hoặc nấu với giò sống, cua, tôm, thịt nạc đều ngon.
Canh giò sống hoa thiên lý
(http://i1035.photobucket.com/albums/a437/vietravel247/AnUong/hoathienly1.jpg)
Đây là một món ăn ngon và bổ, rất thích hợp trong những bữa cơm mùa hè của chúng ta. Cách chế biến cũng đơn giản, tốt nhất là nấu với nước xương hầm, khi nước sôi cho giò sống vào, đợi giò nổi lên là chín, cho tiếp hoa thiên lý rồi cho gia vị (mắm, muối, hạt tiêu...) đủ dùng.
Canh này ăn ngọt, giàu chất dinh dưỡng, có mùi thơm hoa thiên lý rất quyến rũ, đồng thời được coi là một bài thuốc mát, giải nhiệt, tẩy giun kim thông dụng. Ngoài hoa, lá thiên lý cũng có thể dùng nấu canh.
Canh cua hoa thiên lý
(http://i1035.photobucket.com/albums/a437/vietravel247/AnUong/hoathienly2.jpg)
Cách làm cua và nấu cũng giống các loại canh cua khác, chỉ thay các loại rau thông thường bằng hoa thiên lý. Đun canh cua sôi, rồi thả hoa thiên lý vào, đun sôi lại, cho gia vị đủ dùng. Canh này ăn ngon ngọt, có mùi thơm đặc trưng của hoa thiên lý và cũng có tác dụng chữa bệnh như trên.
Nếu không sẵn giò sống và cua, chúng ta có thể nấu canh hoa lý với thịt nạc, tôm cũng giống các loại canh tôm, canh thịt khác. Ngoài giá trị làm thức ăn và làm thuốc nói trên, gần đây người ta còn nghiên cứu dùng lá thiên lý chữa trĩ (lòi dom) có kết quả tốt.
Hoa thiên lý xào thịt bò
(http://i1035.photobucket.com/albums/a437/vietravel247/AnUong/hoathienly5.jpg)
Hoa thiên lý giữ nguyên chùm, rửa nhẹ tay trong nước, ngâm qua nước muối pha loãng, rửa lại nước, để ráo. Có khoảng 300g hoa, thì chỉ cần 200g thịt bò (loại bò thăn hoặc bò bắp). Thêm vào đó là 1 củ hành tây.
Thịt bò cắt mỏng ngang sớ, ướp muối, tiêu, đường và tỏi giã nhuyễn, ướp 10-15 phút. Củ hành tây lột bỏ vỏ, cắt mỏng dọc múi cam. Xào thịt bò trên chảo nóng dầu mè, vừa tái thì thả hành tây vào, trộn đều nhanh tay, vừa chín tái tắt lửa ngay và cho thịt ra tô riêng. Hoa thiên lý thả nhanh vào nước sôi, vớt ra, dội nước nguội, để ráo và xào chung với thịt bò trên chảo dầu nóng để lửa nhỏ, chỉ cần 1 phút là vừa ăn. Dùng với nước chấm tương đen.
Thiên lý trộn sốt Mayonnase
(http://i1035.photobucket.com/albums/a437/vietravel247/AnUong/hoathienly3.jpg)
Nguyên liệu: 200g hoa thiên lý, 100g bông cải trắng,100g bông cải xanh, 100g cà-rốt, 150g sò điệp, 3 thìa súp sốt mayonnase, 1 thìa cà-phê tỏi xay, 1 thìa cà-phê hạt nêm,½ thìa cà-phê tiêu đen.
Thực hiện: Hoa thiên lý trụng chín. Bông cải trắng, bông cải xanh thái miếng nhỏ, trụng chín. Cà-rốt tỉa hoa, thái lát mỏng, trụng chín. Sò điệp ướp hạt nêm và tiêu cho thấm. Đun nóng 1 thìa súp dầu, cho sò điệp vào đảo chín vàng. Cho bông cải, thiên lý, cà-rốt vào tô, trộn đều.Pha nước sốt: 3 thìa súp sốt mayonnase + 1thìa cà-phê hạt nêm + ½ thìa cà-phê tiêu + 1 thìa cà-phê tỏi xay. Cho tất cả vào tô, rưới sốt, trộn đều.
Thưởng thức: Cho món ăn ra đĩa, có thể dùng nguội.
Gỏi thiên lý:
(http://i1035.photobucket.com/albums/a437/vietravel247/AnUong/hoathienly4.jpg)
Nguyên liệu: 300g hoa thiên lý, 100g tôm sú, 200g tai lợn ngâm chua, 1 quả ớt, 3 củ hành tím, 1 thìa súp nước mắm, 2 thìa súp đường, 1 thìa súp nước cốt chanh, 1 thìa súp tương ớt.
Thực hiện: Hoa thiên lý trụng chín, ngâm nước lạnh cho xanh, vớt ra, vắt ráo. Tôm sú luộc chín, bóc vỏ, lấy bỏ chỉ lưng, chẻ đôi. Ớt thái sợi. Hành tím thái lát mỏng. Chế biến nước mắm trộn gỏi: cho nước mắm + đường + nước cốt chanh + tương ớt vào chén, khuấy đều. Cho thiên lý, tôm, tai lợn, ớt vào tô, trộn đều. Đổ nước mắm vào, dùng đũa trộn đều, nêm lại cho vừa ăn.
Thưởng thức: Món này dùng ngay mới ngon.
Hoa thiên lý xào lòng gà
Món hoa Thiên Lý xào lòng gà này có thể xem là món ăn dân dã. Hoa Thiên Lý gợi lên cảm giác của sự thanh tao nhưng lòng gà thì thường khiến mình liên tưởng đến món nhậu cho nên món ăn này mình liệt vào các món kiểu dân dã, ở nhà ăn thì rất thích nhưng mời khách với đĩa lòng gà xào thì cũng có vẻ hơi ngại đấy nhỉ
(http://i1035.photobucket.com/albums/a437/vietravel247/AnUong/hoathienly6.jpg)
Nguyên liệu: (3-4 người)
1 bộ lòng gà
300-400g hoa thiên lý
1 tbs nước mắm
1/4 tsp tiêu
1 củ hành tím
hạt nêm
dầu ăn
Cách làm:
Lòng gà làm sạch, thái nhỏ. Ướp lòng gà với mắm, tiêu.
Hoa thiên lý rửa sạch. Đun 1 nồi nước lớn, bỏ vào ít muối và chút dầu ăn, nước sôi thì cho hoa vào luộc đến khi nồi nước sôi lớn trở lại. Để nước luộc hoa sôi khoảng 1 phút thì đổ ra để ráo, xả nước lạnh để giữ cho màu hoa được xanh.
Hành tím bóc vỏ, thái lát. Cho dầu ăn vào chảo, phi thơm hành tím rồi cho lòng gà vào xào đều. Lòng gà vừa chín thì gắp ra. Chắt lại phần nước.
Cho hoa thiên lý và thêm ít hạt nêm vào xào đều. Hoa vừa ngấm dầu và gia vị thì cho lòng gà trở lại chảo, xào thêm khoảng 2 phút cho lòng gà chín hẳn.
Thảo Lê (Tổng hợp)