Ai cũng có mơ ước được sống trong một môi trường trong lành và hạnh phúc. Và một quốc gia kiểu Utopia có lẽ chưa chắc đã là không tưởng và quá xa vời. Dưới sự dẫn dắt của “vua rồng” Jigme Khesar  - người được thế giới nhìn nhận như một trong những nhà lãnh đạo đương đại ấn tượng nhất – Bhutan đã trở thành biểu tượng của một quốc gia hạnh phúc và trong lành bậc nhất trên thế giới. Hãy xem Bhutan có gì và Jigme Khesar đã làm như thế nào.

Lạc vào xứ sở phần tiên

Đến được Bhutan quả không phải dễ dàng. Tận giữa thế kỷ 20, quốc vương bé nhỏ này hoàn toàn biệt lập với thế giới bên ngoài. Chỉ đến năm 1974, Bhutan mới mở cửa đón khách du lịch.

Để bảo vệ vẻ đẹp hoang sơ của mình và bảo tồn truyền thống văn hóa, hoàng gia Bhutan quyết định hạn chế số lượng du khách đặt chân đến nơi này (năm 2009, tổng số khách du lịch đến Bhutan vẻn vẹn 23.480 người). Mỗi khách du lịch phải đóng ít nhất 200 USD cho mỗi ngày ở Bhutan để thanh toán chi phí tour trọn gói do một công ty du lịch Bhutan thu xếp. Visa và hành trình cho mỗi chuyến công du được kiểm soát nghiêm ngặt.


Đã có nhiều nghiên cứu về các chỉ số hạnh phúc của người dân nơi đây, nhưng tôi muốn được tự mình khám phá về khái niệm “hạnh phúc” trong chuyến đi này. Điều gì, điều gì làm con người hạnh phúc?

Quốc gia không có nạn trộm cắp và bạo lực

Bước vào một cửa hiệu bán đồ cổ, tôi mê mẩn trước những bức vẽ thanga, những đồng tiền, thổ cẩm truyền thống, đồ trang sức, những bức tượng Phật… Tuy nhiên, gọi mãi chẳng thấy người bán hàng ở đâu. Khi tìm được người chủ cửa hiệu, trả lời câu hỏi của tôi, chị cười và vui vẻ nói rằng từ trước tới giờ, cửa hiệu chưa bao giờ bị kẻ trộm viếng thăm, mặc dù hàng hóa có giá trị rất cao và rất dễ bị lấy cắp. Những người bạn Bhutan của tôi sau này cũng cho biết, thường họ không cần phải khóa cửa nhà khi đi ngủ, vì nạn trộm cắp và bạo lực dường như không có ở Bhutan.


Bảo tồn văn hóa và truyền thống

Những con phố gập gềnh đá đưa chân tôi đến Rinpung Dzong (còn gọi là Paro Dzong). Đứng trước tu viện được thiết kế như một pháo đài vững chắc này, được xây dựng từ năm 1646 và bị phá hủy nhiều lần bởi hỏa hoạn và động đất, tôi phải gật gù tán thưởng với những ý kiến trên các tạp chí kiến trúc rằng “kiến trúc Dzong là một trong những kiến trúc độc đáo và đẹp nhất châu Á”.

Khó có thể tin rằng, kiến trúc đẹp một cách tinh xảo này được xây dựng mà không sử dụng bản vẽ thiết kế hoặc bất cứ một chiếc đinh vít nào. Các tảng gỗ đã được lắp ghép vào nhau rất khéo léo, tạo nên một tòa nhà đẹp kì vĩ, bền chắc, đứng vững với thời gian. Những câu chuyện truyền thuyết thần kỳ và bí ẩn về Bhutan đang dần hiện trước mắt tôi qua những nét trạm trổ tinh tế.


Dzong được sử dụng làm cung điện của Vua, đồng thời là thủ phủ hành chính và tâm điểm của các họat động tôn giáo. Nơi đây, hàng trăm tu sĩ từ độ tuổi lên 3 đến 70-80 tuổi nghiêm trang tu luyện. Khách du lịch sẽ gặp may mắn nếu một tu sĩ tình nguyện làm hướng dẫn viên. Với tôi, cuộc trò chuyện với chú tiểu Namgay thật thú vị. “Em ở đây đã ba năm rồi. Hàng ngày, thức dậy lúc 3h sáng để thiền và học thuộc quyển kinh. Em ít được gặp cha mẹ, nhưng ở đây em học được rất nhiều điều để trở thành người tốt. Em mong ước được trở thành Lama (sư trụ trì). Nếu không, làm một nhà sư bình thường cũng là một vinh dự lớn”.

Người dân không giết thịt động vật

Rời Paro, tôi lên xe đi qua con đường uốn lượn qua các dãy núi để về thủ đô Thimphu. Dừng lại nghỉ chân ở một con sông trong vắt cuộn chảy ven đường, thật ngạc nhiên khi thấy nơi đây có rất nhiều đàn cá tung tăng bơi lội.

Người bạn đồng hành cùng tôi giải thích rằng: phần lớn người Bhutan theo đạo Phật. Đạo Phật không chỉ tồn tại trong chùa chiền mà được thể hiện qua lối hành xử của con người ở khắp nơi trên Bhutan. Ví dụ: nguời dân Bhutan không giết bất cứ con vật gì.

Các dự án xóa đói giảm nghèo về tơ tằm ở Bhutan đã thất bại vì dân bản xứ không muốn thả các con tằm vào nồi nước đang sôi để lấy tơ. Ở thủ đô Thimphu, cứ đêm đến, hàng nghìn con chó thi nhau sủa, vì không ai giết một con chó nào cả. Người Bhutan cũng không bao giờ câu cá, vì thế các con sông và suối có rất nhiều cá bơi lội. (Cá và thịt bày bán ở Bhutan được nhập từ Ấn độ hoặc được nguời nước ngoài giết mổ).


Người dân ở đây rất ít dùng (và không biết) đến thuốc trừ sâu và thuốc kích thích tăng trưởng. Vì thế rau quả ở đây hầu hết là rau quả hữu cơ – sạch 100%. Theo kế hoạch, đến năm 2020, ở Bhutan không có sản phẩm nào dùng thuốc sâu hoặc chất tăng trưởng.

Vị vua 28 tuổi tự thành lập nhà nước dân chủ

Trong những ngày làm việc ở Thimphu, tôi may mắn được chiêm ngưỡng vẻ điển trai của vua Bhutan – Jigme Khesar Namgyel Wangchuck (con trai của vua Jigme Singye Wangchuck), khi ông đang rời Thimphu Dzong sau một ngày bận rộn giải quyết các công việc điều hành đất nước.

Lên ngôi năm 2008 ở lứa tuổi 28, Jigme Khesar Namgyel Wangchuck đã qua nhiều khóa học tại Anh, Mỹ, Ấn độ nhưng ông luôn nâng niu và trân trọng các truyền thống tập quán của đất nước mình. Được mệnh danh là “vua của thế kỷ mới”, Jigme Khesar Namgyel Wangchuck đã làm xôn xao chính trường quốc tế khi quyết định thành lập một nhà nước dân chủ, dưới sự điều hành của thủ tướng.


Trong khi những hoàng gia khác trên thế giới cố gắng thâu tóm và củng cố quyền lực, vua Jigme Khesar quyết định giao quyền lại cho nhà nước dân chủ, mặc dù dân chúng nhất quyết phản đối vì họ tuyệt đối trung thành với vua.

Thật may mắn, tiến trình bầu cử của Bhutan đã diễn ra hết sức êm đẹp trong năm 2008, nhờ vào uy tín của hoàng gia. Bất chấp những khó khăn, vua Jigme Khesar và chính phủ vẫn đang kiên trì theo đuổi tiêu chí Tổng Hạnh phúc Quốc gia của mình: phát triển kinh tế một cách thận trọng để bảo vệ môi trường và gìn giữ nền văn hóa tâm linh độc đáo, đặt giá trị đạo đức làm trọng tâm trong chiến lược kinh tế để bảo đảm nguồn lương thực, nhà ở và sức khỏe người dân.

Mặc dù Bhutan có tiềm năng du lịch rất lớn, chính phủ hạn chế phát triển du lịch, nhằm kiểm soát tối đa sự ảnh hưởng của khách du lịch lên văn hóa và môi trường. Cũng theo quan niệm của nhà nước Bhutan, sự phát triển của Bhutan được đo lường bằng phúc lợi thật sự của người dân thay vì chỉ phản ánh sự giàu có về vật chất.

“Vua của thế kỉ mới”

Khi được vua cha Jigme Singye Wangchuck trao ngôi báu vào ngày 6/11/2008, vua Jigme Khesar đã tuyên thệ “Ta sẽ không bao giờ cai trị như một ông Vua. Ta sẽ bảo vệ thần dân như một người cha, chăm sóc thần dân như anh em và phục vụ thần dân như một người con. Chúng ta phải tiến hành dân chủ hóa để đảm bảo sự phát triển của đất nước, để một ngày nào đó có thể tự hào giao lại đất nước của chúng ta cho thế hệ sau”.

Lời nói luôn luôn đi đôi với việc làm, sau khi nhận ngôi, vua Jigme Khesar Namgyel Wangchuck đã đi bộ ròng rã 26 ngày trên con đường xuyên núi cam go nhất của Bhutan có tên gọi là Snowman’s Trek. Ông đã đi xuyên qua các đỉnh núi cao nhất đầy tuyết phủ, nơi có các bản làng nghèo nhất sinh sống, để tiếp xúc và trò chuyện với dân chúng.


Ngủ trong lều đơn sơ dưới trời bão tuyết, ăn những món ăn đạm bạc, cuộc hành trình của vua Jigme Khesar là cuộc hành trình thử thách nhất mà chỉ có những trái tim quả cảm và sức khỏe phi thường mới có thể thực hiện. Người đồng nghiệp của tôi – Thinley Dorji– đã có lần thử sức trên tuyến đường ấy và phải quay trở lại sau ba ngày, vì đã ốm rất nặng do say độ cao.

Đặt chân đến những bản làng xa xôi hẻo lánh cách đường nhựa nhiều ngày đi bộ, tôi thật sự ngạc nhiên về sự quan tâm mà hoàng gia dành cho dân chúng. Dân chúng được chu cấp gỗ và vật liệu miễn phí khi xây nhà. Việc khám chữa bệnh, thuốc men cho toàn thể nhân dân Bhutan được nhà nước cung cấp hoàn toàn miễn phí. Trường học (kể cả các bữa ăn cho học sinh nội trú) cũng nhận được sự chu cấp của chính phủ. Các bản làng xa được cung cấp thiết bị tự tạo điện từ năng lượng mặt trời, cùng với hệ thống nước sạch bắt nguồn từ nguồn nước khoáng thiên nhiên.

Dù đã trao quyền cho Thủ tướng, vua Jigme Khesar cũng vẫn còn làm việc miệt mài. Mỗi ngày ở Bhutan, tôi đều có thể chứng kiến vị vua trẻ rời nhiệm sở lúc 5h30 phút chiều. Ngài làm vua không để chơi và hưởng thụ, mà làm việc cho lợi ích của nhân dân. Vua Bhutan được người dân hết sức yêu thương và kính nể, vì ông luôn đi sâu sát vào hoàn cảnh của người dân, bảo vệ quyền lợi của dân và luôn luôn đặt lợi ích của nhân dân lên hàng đầu.

Có lẽ, người Bhutan hạnh phúc vì họ có một hoàng gia, một chính phủ hết lòng vì dân?


>> Nằm cạnh Ấn Độ và Tây Tạng, với số dân khiêm tốn khoảng 700.000 người, Bhutan là địa điểm vàng của những du khách muốn khám phá những miền đất lạ. Theo khảo sát của Đại học Leicester (Anh Quốc), Bhutan là nước có chỉ số hạnh phúc cao nhất châu Á, và cao thứ 8 trên thế giới. Năm 1972, khi lên ngôi, vua Bhutan Jigme Singye Wangchuck đã đặt ra khái niệm Gross National Happiness (GNH - Tổng Hạnh phúc Quốc gia), để thay thế cho khái niệm GNP (Gross National Product - Tổng Sản lượng Quốc gia) để đo lường sự phát triển của Bhutan.
 
Khái niệm Tổng Hạnh phúc Quốc gia GNH đang thu hút được sự quan tâm của nhiều quốc gia và những nhà kinh tế học. Nhiều nước đang nhận ra rằng, họ có Tổng Sản lượng Quốc gia cao, nhưng người dân sống không hạnh phúc, và các quốc gia được cho là thịnh vượng đang phải đối đầu với tình trạng thất nghiệp, tự tử, bạo lực, bất ổn xã hội ngày càng gia tăng.