Olympia là thánh địa của Hy Lạp cổ đại. Nơi đây đã diễn ra nhiều lễ hội, trong đó có lễ hội thể thao Olympic, mà tinh thần thượng võ của lễ hội trường tồn đến bây giờ và nó đã trở thành một lễ hội, một biểu tượng của hòa bình, của lòng bác ái, cao thượng trên toàn thế giới. Lúc đầu lễ hội chỉ mang tính địa phương, nhưng đến thế kỷ IX trước CN Vua Iphytôxi đã cho tổ chức rộng rãi và đã thỏa thuận được những khoảng thời gian ngưng chiến giữa các bộ tộc lân bang vào thượng tuần trăng gần ngày Hạ chí (giữa mùa hè), để các thành bang có điều kiện tham dự lễ hội.

Olympia trở thành một trung tâm tôn giáo và thể thao, nơi hội tụ của thế giới Hy Lạp cổ, nơi gặp gỡ ngoại giao và nghệ thuật. Ðến thế kỷ V trước CN, là thời kỳ cực thịnh của tinh thần Olympic cổ và các thành bang Hy Lạp đua nhau đưa lễ hội và xây dựng các công trình ở nơi đất Thánh này. Vùng Elyxi xây đền Thần Zeus và nhà điêu khắc Phidias đã làm một pho tượng Zeus rất lớn bằng ngà và vàng tại đấy. Từ giữa thế kỷ IV trước CN cùng với nền văn hoá Hy Lạp, sự hưng thịnh của Olympia cũng bị tàn lụi dần. Vùng đất Thánh nhiều lần bị xâm lăng bởi các vương quốc Akkadia, Macedoinia,... rồi sự tàn phá của bạo chúa Nero, của đế quốc Constantinople. Năm 426 Leôđơxyuxi II cho phá hết các đền đài Cơ đốc và một trận động đất năm này cũng phá hết các công trình khác. Từ đó, Olympia bị lãng quên, mặc cho phù sa sông Anphê đắp phủ... Ngày nay, qua các công trình khảo cổ, người ta đã tìm thấy rất nhiều pho tượng, tác phẩm nghệ thuật và di tích; các chứng tích của lịch sử này đã cho thấy xã hội Olympia cổ là một xã hội phát triển rất cao với các công trình kiến trúc: khu thể thao kiến trúc Hy Lạp (thế kỷ II trước CN), nhà thể dục (Palestre thế kỷ V trước CN), Nhà thờ Byzantine, nhiều nhà tắm công cộng kiểu cổ điển và Roma, đền Lêômitđaiôn (350 trước CN) mà thực chất là nhà khách cổ đại cỡ lớn với 80 buồng, trụ sở của Uỷ ban Olympic cổ(thế kỷ 4 trước CN), nhà ở của vua Neron, phòng hội thảo (exiadre) của nhà hùng biện Hero de Acticus (thế kỷ II), bể chứa nước, nhà Pháp quan (thế kỷ V trước CN)...Người ta cũng tìm thấy di tích của ngôi đền nghệ thuật Iômich thờ Nữ Thần Hêra, ngôi đền này xây dựng vào khoảng năm 650 trước CN với kích thước lớn (50x20m), tại đây người ta cũng tìm thấy tượng Hermes của nhà điêu khắc cổ đại Praxitele. Ngôi đền thờ Thần Zeus có tượng Thần Zeus được xây dựng vào năm 470-457 trước CN cũng được chứng tỏ là có kích thước rất lớn tới 64x27,60m. Hiện nay, Viện bảo tàng Olympia còn lưu giữ được hai đầu của đền thờ Zeus, mỗi đầu có 21 tượng mô tả các cuộc chiến đấu của người Cổ đại, cuộc đọ sức thần thoại giữa Pêlốp và Onômacxi cùng với nhiều cổ vật quí giá khác...


TST