Thành phố Sóc Trăng có hai ngôi chùa Khmer nổi tiếng là chùa Dơi và chùa Chén Kiểu. Nhưng du khách đến địa phương nầy ai cũng háo hức tìm đến một ngôi chùa Việt cũng nổi tiếng không kém: đó là chùa Đất Sét, di tích lịch sử văn hóa của tỉnh Sóc Trăng.
Chùa Đất Sét, tên chữ là Bửu Sơn Tự, tọa lạc tại số 286 đường Tôn Đức Thắng, khóm 1, phường 5, thành phố Sóc Trăng. Người dân địa phương gọi tên chùa Đất Sét không phải vì nó được xây dựng hoàn toàn bằng đất sét, mà chính vì vật kiến trúc, thờ tự trong chùa được hoàn thành bằng loại vật liệu rẻ tiền, đơn giản là đất sét. Đó mới là điều tài tình và kỳ công của nghệ nhân làm ra nó.
Ngôi chùa này được xây dựng vào đầu thế kỷ XX, do dòng họ Ngô tự lập để tu hành tại gia. Ban đầu, chùa chỉ là một am nhỏ bằng cây lá dựng tạm, đơn sơ trên một diện tích đất nhỏ hẹp. Mãi đến đời thứ tư là cư sĩ Ngô Kim Tòng (1909-1970), chùa mới được tôn tạo, mở rộng như ngày nay. Cư sĩ Ngô Kim Tòng vốn có năng khiếu thẩm mỹ, lại có đầu óc sáng tạo, nên đã nghĩ ra cách làm hình tượng và vật thờ cúng trong chùa bằng vật liệu đất sét. Công việc nầy không phải ông hoàn thành trong một thời gian ngắn, mà là một kỳ công suốt 41 năm cuộc đời ông.
Bàn thờ cư sĩ – nghệ nhân Ngô Kim Tòng, pháp danh Huệ Viên Thành.
Để hoàn thành tác phẩm, ông ra sức khuân đất sét từ cánh đồng của gia tộc ông, cách xa chùa hàng mấy cây số. Không phải đất sét nào cũng được ông sử dụng, mà ông cẩn trọng chọn lấy những miếng đất sét tốt, đem về phơi khô, cho vào cối giã nhuyễn, loại bỏ hết tạp chất, rồi trộn nó chung với ô dước, mạt cưa, sau đó quết nhuyễn. Khi vật liệu có độ dẻo, bền như ý, ông mới bắt tay vào việc hoàn thành tác phẩm theo trí tưởng tượng phong phú của mình.
Dưới bàn tay tài hoa và tâm thành, ông đã tuần tự hoàn thành các tượng Phật A Di Đà, Thích Ca Mâu Ni, Quan Thế Âm Bồ Tát, cùng các tượng Ngọc Hoàng Thượng Đế, Khổng Phu Tử... Đáng chú ý là Bảo Tòa Thỉnh Phật Trụ Thế Chuyển Pháp Luân được ông hoàn thành với 1.000 cánh sen, mỗi cánh sen có một vị thần ngự. Bên dưới đài sen lại có Bát Quái Thiên Tiên gồm 8 cung: Càn, Khảm, Cấn, Chấn, Tốn, Ly, Khôn, Đoài, mỗi cung có hai tiên nữ đứng hầu; dưới đài sen và Bát Quái có Tứ Đại Thiên Vương trấn giữ. Đây quả là một một công trình nghệ thuật dân gian hiếm có, làm nên vẻ đẹp tâm linh của Bửu Sơn Tự.
Nhưng đâu chỉ có vậy. Cư sĩ Ngô Kim Tòng còn để lại cho chùa tháp Đa Bảo cao 3,5m. Tháp nầy có 13 tầng, với 208 cửa với 208 vị thần trấn giữ. Dưới chân tháp có 126 con rồng nâng đỡ tháp. Trong không gian không lấy gì to rộng của Bửu Sơn Tự còn có những tác phẩm bằng đất sét khác của cư sĩ Ngô Kim Tòng, tác phẩm nào cũng đáng cho ta trân trọng: Lục Long Đăng có 3 chóp đỉnh lớn, 7 lư hương nhỏ: các cặp Kim Lân, Thanh Sư, Bạch Tượng, Bạch Hổ, Long Mã... Tất cả đều óng ánh màu kim nhũ che phủ bên ngoài lớp đất sét bên trong.
Bạch tượng.
Đáng nể hơn nữa là ông Ngô Kim Tòng đã hoàn thành tác phẩm Nhang Đăng Hiếu Lễ. Những nhang đăng nầy vượt hơn kích thước những nhang đăng bình thường trong dân gian. Đó là 4 cặp đèn cầy (8 cây), trong đó có 3 cặp lớn, mỗi cây chứa 200kg sáp. Tất cả các cây đèn cầy nầy đều cao 2,6m. Bình quân mỗi cây đèn cầy cháy suốt ngày đêm phải mất đến 70-80 năm. Hồi bắt tay làm đèn cầy, mỗi khi muốn đổ sáp nóng chảy ông phải uốn tôn thành khuôn, rồi leo thang đổ sáp. Bên cạnh đó là 3 cây nhang đại, mỗi cây chứa 50kg trầm. Trên mỗi thân nhang đều khắc ghi dòng chữ Nho: “Phật pháp diệu hương”, “Phật mãn thiên hương”, “Tam giáo linh hương”.
Với sự sáng tạo đầy kỳ công và tài hoa, cư sĩ Ngô Kim Tòng còn để lại cho hậu thế khoảng 884 pho tượng độc lập và những nhóm tượng trong biểu tượng với trên 1.200 tượng nhỏ. Từ con đường chính vào chùa, ta thấy tượng voi trắng đưa chiếc vòi cong vút như chào khách thập phương. Con voi trắng nầy tạc theo Phật tích. Cửa hông là con Lân Mã với chiếc đầu rồng một sừng ngẩng cao với mình ngựa lực lưỡng, thân, bờm và đuôi ngựa là vẩy rồng và đuôi rồng. Cả hai tượng Bạch Tượng và Lân Mã đều cao khoảng 2 mét.
Ngoài ra còn có những bức hoành phi treo khắp nơi trong chánh điện, cũng đều do ông Ngô Kim Tòng tỉ mẩn tạo nên. Chùa Đất Sét tuy nhỏ bé nhưng được chống đỡ bằng 24 cây cột. Thân cột được bao bọc toàn bộ bằng đất sét. Không thể không trang trí cho cột thêm phần linh hoạt, sinh động, ông Ngô Kim Tòng đã khắc chạm nhiều hoa văn cùng hình tượng rồng uốn lượn từ dưới chân cột lên tới đỉnh cột.
Từ ngày ông Ngô Kim Tòng quá vãng, các em ông rồi các cháu ông tiếp nối nhau lo việc hương khói và tiếp khách khách hành hương viếng chùa. Với những kỳ tích khó ai có lòng kiên trì tạo dựng như vậy, nên chùa Đất Sét là một kỳ quan của thành phố Sóc Trăng, nơi bảo tồn các bộ tượng bằng đất sét được sáng tạo theo Phật tích, đậm phong cách dân gian Nam bộ. Ngày nào chùa Đất Sét cũng thu hút bước chân khách muôn phương đến viếng.
Theo: TBKTSG Online
