Dân ca ví, giặm (dặm) từ bao đời nay đã gắn liền với đời sống của cộng đồng người Nghệ Tĩnh. Đó là những câu thơ câu hát thể hiện tư tưởng, tình cảm và giá trị đạo đức truyền thống như lòng hiếu thảo, lòng chung thủy, hay cách cư xử giữa con người với con người, đồng thời phản ánh một cách chân thực mọi biến động của đời sống xã hội.

Nếu có chút tâm hồn nghệ thuật hay yêu ca hát thì dân ca ví, giặm chắc chắn là loại hình nghệ thuật khá thú vị để du khách tìm hiểu.
Bắt nguồn từ 2 hình thức dân ca của người dân 2 tỉnh miền Trung là Nghệ An và Hà Tĩnh là hát ví và hát giặm, Ví, giặm được sử dụng phổ biến trong hầu hết mọi sinh hoạt thường ngày từ ru con, dệt vải đến trồng lúa, chèo thuyền...



Ví, giặm được sử dụng phổ biến trong hầu hết mọi sinh hoạt thường ngày

Hát ví được xem là một làn điệu dân ca tiêu biểu nhất của dân ca Nghệ Tĩnh bởi nó thu hút đông đảo nhất lượng người tham gia cũng như nhiều phường hội. Những phường lao động như quay xa dệt vải có ví phường vải, phường đò dọc có ví đò đưa, phường nông nghiệp có ví phường cấy, ví đồng ruộng, phường thủ công có ví phường nón, phường võng, phường vàng, phường đi rú có ví trèo non, các cháu mục đồng có ví chăn trâu v.v… Ngoài ra, còn có ví giao duyên nam nữ để giúp các đôi nam nữ thể hiện tình cảm. Tùy theo địa phương, mỗi địa phương lại có loại ví khác nhau như ví đò đưa sông La, ví đò đưa sông Lam, ví sông Phố, … Nói chung, ví là một loại hình dân ca tự do được sử dụng rất phổ biến trong hội hè, đình đám, trong lao động, đồng thời số lượng người cũng không gò bó, nhờ đó mà người dân lao động có thể trút hết mọi muộn phiền, mệt nhọc qua những lời ca tiếng hát.
 


Ví, giặm là môn nghệ thuật rất gần gũi với đời sống người dân

Trong khi đó, hát giặm là thể hát nói dựa trên thể thơ ngụ ngôn. Khác với hát ví, hát giặm là thể dân ca có tiết tấu rõ ràng, có phách mạnh, phách nhẹ, nhịp nội, nhịp ngoại. Đặc điểm của thể loại giặm là giàu tính tự sự, trữ tình, khuyên răn hay giãi bày cảm xúc, tâm trạng. Cũng có loại dặm dí dỏm khôi hài, châm biếm trào lộng và có cả dặm trữ tình giao duyên. Giặm được chia ra thành nhiều loại như giặm xẩm, dặm nối, dặm vè, dặm kể, … Một bài dặm thường có nhiều khổ, mỗi khổ có 5 câu, mỗi câu có 5 từ, tuy nhiên có những bài giặm không phân rõ khổ mà hát một lèo, và mỗi câu cũng không nhất thiết có 5 từ mà có thể nhiều hoặc ít hơn.
Nếu không quen nghe người Nghệ An, Hà Tĩnh nói chuyện thì bạn có thể gặp khó khăn khi muốn hiểu hết ý tứ của ngôn từ sử dụng trong những làn điệu này bởi dân ca ví, giặm sử dụng nhiều từ ngữ địa phương, tuy nhiên nếu nghe quen rồi thì bạn sẽ cảm nhận được sự gần gũi, mộc mạc trong từng lời ca tiếng hát. Kỹ thuật hát chủ yếu được các nghệ nhân trao truyền bằng hình thức truyền khẩu, đảm bảo khi hát phải đúng tiết tấu, cao độ, trường độ, luyến láy, thể hiện được giọng hát, ngữ điệu của phương ngữ Nghệ Tĩnh. Do vậy loại hình dân ca ví, dặm này được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia vào năm 2012.
 


Dân ca ví, dặm Nghệ Tĩnh của Việt Nam là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

Ngày 27/11/2014, trong kỳ họp lần thứ 9 Ủy ban Liên Chính phủ Công ước UNESCO về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể diễn ra tại Pháp, Tổ chức Giáo dục Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp quốc đã chính thức công nhận dân ca ví, dặm Nghệ Tĩnh của Việt Nam là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Theo số liệu thống kê năm 2013, ở Việt Nam, tại hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh hiện vẫn còn 260 làng có thực hành dân ca ví, dặm; có 75 nhóm dân ca ví, dặm đang hoạt động với khoảng 1.500 thành viên.
Trong tháng 10 vừa qua, UBND tỉnh Nghệ An chủ trì và phối hợp với UBND tỉnh Hà Tĩnh tổ chức thành công Liên hoan dân ca ví, giặm năm 2016 diễn ra trong 3 ngày từ ngày 16/10/2016 góp phần tôn vinh bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.
Dân ca ví, giặm đã tạo được không gian chung cho tất cả những ai yêu thích ca hát, không phân biệt tuổi tác, giới tính, nghề nghiệp, tôn giáo. Các cuộc hát đảm bảo quyền bình đẳng, sự tôn trọng lẫn nhau giữa cộng đồng, nhóm người và cá nhân.

http://www.vietnamvacationtravel.com/tin-tuc-du-lich/di-san-van-hoa-dan-ca-vi-giam-nghe-tinh.html