Đầm Đa là tên gọi chung quần thể các di tích lịch sử như đền Mẫu Âu Cơ, chùa Tiên… cùng rất nhiều hang động nằm trên địa phận xã Phú Lão, huyện Lạc Thủy, tỉnh Hòa Bình. Nhưng với nhiều người, có lẽ Đầm Đa vẫn còn là một cái tên lạ lẫm...

Chúng tôi vác balô tới thăm Đầm Đa vào một dịp cuối tuần nhân lễ hội chùa Tiên.

Hành trình khám phá bắt đầu từ đền Trình. Mới sáng sớm, khoảng sân phía trước và bên trong đền đầy chật khách thập phương, khói hương nghi ngút. Khách du lịch tới Đầm Đa đông nhất từ đầu tháng giêng tới tháng ba âm lịch, là khoảng thời gian chùa Tiên mở hội.


Từ đền Trình, theo một con đường nhỏ nằm bên cạnh cánh đồng lúa xanh mướt, chúng tôi hòa vào dòng người đang tấp nập đi lễ tại đền Mẫu Âu Cơ, đền thờ Mẫu của người dân nơi đây.

Đền Mẫu Âu Cơ là một nhà sàn tựa lưng vào núi. Trước kia ngôi đền vốn chỉ là một nhà sàn nho nhỏ, sau này đền được xây dựng lại to hơn, đẹp hơn nhưng vẫn giữ nguyên kiến trúc này. Ở Đầm Đa, các đền chùa hầu hết thờ các nhân vật trong truyền thuyết xa xưa như Mẫu Âu Cơ, ông Hoàng Bảy, ông Hoàng Mười, cô Chín…

Hầu hết đền chùa, am thờ đều được đặt ở trong các hang động. Hình ảnh những khối thạch thũ muôn hình muôn vẻ phía sau các ban thờ làm tăng thêm vẻ linh thiêng, huyền bí. Những khối thạch nhũ, tuyệt tác của tạo hóa với vẻ đẹp diệu kỳ, gắn với câu chuyện về chiếc bọc trăm trứng của mẹ Âu Cơ, những quả đào tiên khổng lồ cùng những đụn vàng, đụn bạc tuôn chảy…

Quần thể hang động kỳ thú nằm trong những ngọn núi liên tiếp nhau tạo cho Đầm Đa sức hút hấp dẫn. Để vào được các hang động phải leo qua những bậc thang đá tới lưng chừng núi. Cuộc hành trình khá vất vả nhưng thỉnh thoảng từ triền núi ngắm nhìn khung cảnh thiên nhiên xanh màu cây trải rộng nên thơ xa xa phía dưới, cứ như được tiếp thêm sức lực.

Xen lẫn các quãng leo núi là những đoạn đường bộ băng qua những ruộng đồng, đầm hồ hữu tình, bước chân nhẹ thênh trong tiếng chầu văng văng vẳng khắp triền núi.


Con đường đến động Tam Tòa hiểm trở hơn rất nhiều so với các hang động khác, nhưng "đến Đầm Đa mà chưa tới Tam Tòa thì coi như chỉ biết tới một nửa vẻ đẹp của quần thể danh thắng này", chúng tôi lại tiếp tục hành trình.

Mỗi khối thạch nhũ trong động Tam Tòa là một câu chuyện lý thú khơi gợi trí tưởng tượng của du khách: cây Bồ đề, tòa sơn trang, giường Tiên... Thạch nhũ khi trong như một dòng thác chảy dài ánh vàng ánh bạc, khi uốn lượn mềm mại như giấy lụa. Nếu để ý kỹ sẽ thấy vô số bụi sáng bé bằng hạt cát lấp lánh trên bề mặt.

Người ta ước tính ở Đầm Đa có hơn 20 động lớn nhỏ khác nhau mà đẹp nhất, lộng lẫy nhất phải kể đến các động Tam Tòa, động Thủy Tiên, động Cung Tiên, động Hoàng Mười… Mỗi động đem đến một cảm giác khác biệt. Nhưng tại Đầm Đa trong thời gian diễn ra lễ hội chùa Tiên, đôi khi du khách sẽ có dịp thưởng thức một vài giá hầu đồng buổi đêm trong hang động.

Sẽ là một trải nghiệm khó quên!