“Kim Long cảnh đẹp như tiên. Ai mà đến đấy thì quên đường về…” Kim Long có nghĩa là Rồng vàng. Ngôi làng cổ Kim Long xưa, nay được đổi tên là làng Tân Lập (một nền độc lập mới) thuộc xã Tân Trào, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang.


Ngày 4 – 6 – 1945, tại một hội nghị của Trung ương Đảng, Bác Hồ quyết định chọn làng Kim Long làm trung tâm của vùng giải phóng. Ngôi làng với “mái đình Hồng Thái, cây đa Tân Trào” ấy, đã ghi dấu những sự kiện lịch sử trong cuộc Cách mạng Tháng Tám của dân tộc ta.

Trở về Tân Trào lịch sử lần này, chúng tôi – những người con của thành phố mang tên Bác, ai nấy đều có một cảm xúc như được trở về nơi cội nguồn của cuộc Tổng khởi nghĩa tháng 8 - 1945. Thời tiết xấu, những cơn mưa rào thoắt ẩn, thoắt hiện nhưng dòng người vẫn lũ lượt kéo đến bên gốc đa Tân Trào để được nghe những sự kiện đã đi vào lịch sử cách nay đúng 60 năm.

Vào chiều ngày 16 – 8 – 1945, lễ xuất quân Nam tiến được cử hành dưới gốc đa Tân Trào gồm gần 200 chiến sĩ đứng thành 2 hàng dọc cùng hô to lời thề “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh!”. Từ lễ xuất quân đầu tiên ấy, nhiều chiến thắng thần kỳ của Quân đội Nhân dân Việt Nam sau này đã được lập nên.

Nhiều người dân làng Kim Long không quên buổi chiều ngày 2 – 9 – 1945, dưới gốc đa Tân Trào lúc bấy giờ có Nhà văn hóa Cứu quốc do chị Trần Thị Minh Chi phụ trách và chị Chi đã hướng dẫn bà con nơi đây ngồi xung quanh chiếc radio để nghe Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn Độc Lập ở Quảng trường Ba Đình Hà Nội. Bà con nhận ra tiếng nói trong radio chính là tiếng nói của ông Ké Tân Trào (tên của Bác Hồ ở Tân Trào) và bảo với chị Chi là mở nắp chiếc đài đó ra để ông Ké bước ra. Giải thích cách mấy bà con cũng không nghe, buộc chị Chi phải mở nắp đài ra, lúc này mọi người mới hiểu đây chỉ là chiếc đài thu. Lần đầu tiên, qua chiếc radio bà con Tân Trào mới biết được ông Ké Tân Trào chính là Chủ tịch Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ thiên tài của dân tộc ta.

Đình Tân Trào nơi chúng tôi đến thăm nằm bên bờ sông Đáy hiền hòa. Đình Tân Trào còn có một giá trị lịch sử khác mà nhiều ngôi đình ở Việt Nam không có được, đó là vào các ngày 16 và 17 – 8 – 1945, Bác Hồ và Trung ương Đảng đã triệu tập Quốc dân Đại hội, phát động phong trào giải phóng dân tộc và thành lập Mặt trận Việt Minh để đánh Pháp, đuổi Nhật, lập nên một chính phủ cách mạng của Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Cũng vào ngày 17 – 8 – 1945, dưới mái đình Tân Trào, Ủy ban Kháng chiến toàn quốc đã ra mắt Quốc dân Đại hội và chính thức làm lễ tuyên thệ xuất quân lãnh đạo dân tộc ta đứng lên khởi nghĩa giành chính quyền. Và ngôi đình Tân Trào đã chứng kiến lời thề của Bác, chứng kiến những ngày sôi sục của Tổng khởi nghĩa tháng 8 – 1945.

Trở về Tân Trào lần này, chúng tôi ai nấy đều ngỡ ngàng trước sự thay da đổi thịt của một vùng đất với nhiều sự kiện đã đi vào lịch sử. Phố huyện miền núi Sơn Dương nghèo nàn xưa kia đã biến mất và thay vào đó là một khu du lịch lịch sử – văn hóa – sinh thái hiện đại đang từng bước hình thành. Hệ thống đường giao thông nối các di tích lịch sử như: khu ATK, Tỉn Keo, Lũng Tẩu, Hang Bông… được xây dựng càng tôn thêm cho vẻ đẹp hoành tráng của núi rừng Việt Bắc. Đặc biệt, con đường từ Tỉn Keo đi Tân Trào do Trung ương đầu tư đang được thực hiện, trong tương lai khi hoàn thành sẽ rút ngắn được hàng chục cây số thay vì phải đi vòng về Đại Từ, Thái Nguyên như trước kia.