Bảo tàng cách mạng hay còn gọi là Bảo tàng thành phố Hồ Chí Minh tọa lạc ở số 65 Lý Tự Trọng, quận 1 được đông đảo du khách trong và ngoài nước đến tham quan. Được bao bọc bởi bốn con đường Lý Tự Trọng, Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Lê Thánh Tôn và Pasteur, bảo tàng thành phố Hồ Chí Minh là một tòa nhà rộng hơn 1.200m² gồm hai tầng của tòa nhà chính và tòa nhà ngang.

Với khuôn viên rộng, thoáng, hiện nay bảo tàng trưng bày nhiều tranh tượng và hiện vật tái hiện cuộc chiến tranh trường kỳ chống xâm lược của người dân Sài Gòn từ năm 1959 trở đi, đặc biệt từ khi có Đảng lãnh đạo. Ngoài ra Bảo tàng cách mạng còn thường xuyên tổ chức trưng bày theo từng chủ đề. Với mặt chính nằm trên đường Lý Tự Trọng, tòa nhà đồ sộ và trang nghiêm này được xây dựng trong vòng 5 năm từ 1885 - 1890, theo bản vẽ của kiến trúc sư người Pháp Foulhoux. Với kiểu kiến trúc đặc trưng của châu Âu mang nhiều họa tiết tinh tế, tòa kiến trúc này còn có nhiều đường hầm trong lòng đất, thời gian tồn tại hơn 100 năm nay. Theo chủ đề ban đầu khi xây dựng toà nhà này là để làm bảo tàng kinh tế, trưng bày những sản vật ở Đông Dương. Song khi xây xong, tòa nhà này bị thống đốc Nam kỳ là Henry - Eloi Danel trưng dụng làm trụ sở. Đến năm 1945, tòa nhà này đã nhiều lần thay đổi chủ nhân. Vào tháng 3-1945, Nhật đảo chính Pháp, thống đốc người Nhật Yosio Minoda đẩy viên thống đốc người Pháp vào trại giam và chiếm dinh này. Gần đến ngày đầu hàng vô điều kiện, phát xít Nhật mới giao dinh này cho chính phủ Bảo Đại – Trần Trọng Kim. Viên khâm sai Nam bộ Nguyễn Văn Sâm ở chưa ấm chỗ thì nhân dân Sài Gòn đứng lên khởi nghĩa giành chính quyền. Dinh trở thành trụ sở của Ủy ban hành chính lâm thời Nam bộ. Ngày 10-9-1945, trung tá B.Wloe (phái bộ quân sự Anh) chiếm dinh, buộc Ủy ban nhân dân Nam bộ dời về dinh Đốc Lý (nay là trụ sở UBNDTP). Sau khi chiếm lại Sài Gòn, tháng 5-1947 người Pháp trao tòa nhà này cho Lê Văn Hoạch làm trụ sở chính phủ Nam kỳ tự trị. Sau đó chuyển cho Trần Văn Hữu làm dinh tổng trấn sau đổi là thủ hiến Nam phần từ tháng 6/1948. Ngay tại vườn hoa trước dinh này, tháng 01/1950, tuổi trẻ Sài Gòn biểu tình đòi Pháp và Bảo Đại trả tự do cho những học sinh yêu nước. Trong cuộc đấu tranh này, Trần Văn Ơn đã hy sinh tạo nên làn sóng biểu tình khổng lồ khắp Sài Gòn, Chợ Lớn, đòi bảo vệ quyền lợi cho HSSV. Sau này, ngày 9/01/1950 được chọn làm ngày truyền thống của HSSV toàn quốc.


Sau Hiệp định Giơnever, chính quyền Ngô Đình Diệm dùng tòa nhà này làm dinh Quốc Khánh. Ngày 27/02/1962, dinh Độc Lập bị ném bom, Ngô Đình Diệm quyết định dời phủ tổng thống về tòa nhà này. Năm 1963, quân đội Sài Gòn làm đảo chính, Ngô Đình Diệm trốn khỏi dinh nhưng ngày hôm sau phải đầu hàng và bị giết cùng em trai. Khi dinh Độc Lập được xây lại vào năm 1966, tòa nhà này được dùng làm trụ sở tối cao Pháp viện. Tuy thay đổi nhiều tên gọi nhưng nhân dân Sài Gòn vẫn quen gọi tòa nhà này là dinh Gia Long, vì con đường và công viên trước mặt mang tên Gia Long. Sài Gòn được giải phóng, tháng 8-1978, bảo tàng cách mạng được thành lập và lấy tòa nhà này làm trụ sở trưng bày các hiện vật. Đến năm 1999, bảo tàng chính thức nâng cấp thành Bảo tàng thành phố Hồ Chí Minh cho đến nay.

Nguồn tin: Nguồn Báo Công an Tp HCM