Ði du lịch về An Giang, người ta tưởng ngay đến các núi Sam, núi Cấm, núi Tượng, đồi Tức Dụp vốn có nhiều huyền thoại gắn liền với người dân vùng đất phía Tây-Nam. Di chỉ khảo cổ Óc Eo rất hấp dẫn ở núi Ba Thê (huyện Thoại Sơn), là đặc trưng một nền văn hóa của vương quốc Phù Nam xa xưa, ít ai biết đến.
Từ những mỏ vàng
Từ lâu, khu vực Ðá Nổi vùng giáp ranh giữa 2 huyện Thoại Sơn và Thốt Nốt được người dân ở đây coi là mỏ vàng lộ thiên bởi đào đâu cũng thấy vàng, bới xuống vài mét là tìm được nhiều vật dụng trang trí gia đình, với nhiều kiểu dáng khác nhau có giá trị kinh tế và nghiên cứu văn hóa. Ông Trần Văn Sang, nông dân nghèo ở ấp Tây Huề, xã Mỹ Hòa, thành phố Long Xuyên kể lại, những năm trước 1975 ông hay xuống khu vực Ðá Nổi để đặt trúm bắt lươn, giăng câu lưới vào mùa nước nổi. Ngày nào cũng có hàng trăm người từ khắp nơi đổ về đây đào vàng, phần lớn đều là dân nghèo mong gặp cơ may và thực tế cũng kiếm ăn được lắm. Ông bảo: "Ban đêm nằm ngủ thấy có nhiều tia sáng từ mặt đất vọt lên, để ý liền lúc ban ngày đến đào là được vàng, thường gặp những mảnh vụn và đem phân kim có tỷ lệ rất ít. Nếu không có thì gom đất nát đem đãi cũng được mạt vàng, cực công một chút mỗi ngày kiếm vài chục ngàn đồng". Tin tức lan rộng, lượng người tìm vàng càng đông, mạnh ai nấy đào bới, cứ nghĩ của trời cho.
Sau khu vực Ðá Nổi, người ta lại phát hiện ra mỏ vàng tương tự ở khu vực Giồng Xoài, Giồng Cát chạy dài qua 2 huyện Thoại Sơn và Hòn Ðất, trung tâm là xung quanh chân núi Ba Thê (An Giang) đã tìm thấy được nhiều hiện vật quý hiếm, pho tượng cổ có niên đại từ thế kỷ thứ 1, 2 đến thế kỷ thứ 6, 7. Năm 1913, nhân dân vùng này phát hiện ra một tượng Phật bốn tay và 2 bia đá khắc chữ Phạn, đã lập chùa để thờ tại chân núi Ba Thê và có tên gọi dân gian: chùa Phật Bốn Tay. Năm 1988 tượng Phật bốn tay được Bộ Văn hóa quyết định công nhận di tích kiến trúc nghệ thuật. Chuyện đi đào vàng ở Óc Eo, Ba Thê luôn hấp dẫn người nghe và thu hút dư luận quan tâm. Anh Tư Chậu ở Ba Thê cũ, xã Tân Hội, huyện Tân Hiệp nói: "Những năm còn làm lúa mùa nổi, tôi đem máy cày qua làm mướn ở núi Ba Thê, thường lượm được những đồ vật ở giữa đồng và có hình dạng rất ngộ. Khi bằng đất nung, có lúc giống như đồng đen, thậm chí có nhiều món cầm lên cứ ngỡ là vàng thật".
Từ những câu chuyện có thật, mỗi người kể cho nhau nghe lại thêu dệt đôi chút, làm phong phú thêm về giá trị vùng Di chỉ khảo cổ Óc Eo, được coi là lớn nhất và tập trung ở ÐBSCL vẫn còn nhiều bí ẩn.
Ðến các di tích
Trong nhiều năm, Bảo tàng tỉnh An Giang đã phối hợp cùng Viện Khoa học xã hội thành phố Hồ Chí Minh và Viện Khảo cổ Hà Nội tiến hành khảo sát và khai quật một số loại hình tại vùng Di chỉ Óc Eo (Ba Thê) và một số nơi khác trong tỉnh. Liên tiếp trong 3 năm từ 1998 đến 2000, các nhà khảo cổ khai quật 2 di chỉ ở núi Ba Thê là khu kiến trúc, mộ táng nằm phía Nam chùa Phật Bốn Tay và khu gò Cây Thị nằm dưới đồng bằng. Kết quả cho thấy, đây là một dạng kiến trúc cung đình mang tính cách tôn giáo, được xây dựng rất xưa và tồn tại đến thế kỷ thứ 9. Ðặc biệt, qua đợt khai quật cũng phát hiện một chum cải táng bằng gốm thô đường kính 0,67m, cao 0,4m, trong chum có vài mảnh nhỏ chất hữu cơ, 5 hạt chuỗi bằng vàng và 1 mảnh chuỗi vỡ bằng mã não. Tỉnh An Giang đã hợp đồng với Công ty Tu bổ di tích và Thiết bị văn hóa (chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh) để thiết kế và xây dựng mái che cho 2 di tích này với tổng kinh phí hơn 1 tỷ đồng, phục vụ du khách tham quan và công tác nghiên cứu khoa học.
Trong lần khảo sát điền dã vào đầu tháng 10 năm 2001, Bảo tàng tỉnh An Giang cũng đã phát hiện một công trình kiến trúc cổ nằm ở xã Châu Lăng, huyện Tri Tôn có chiều dài 18m, rộng 12m và cao 3m. Theo nhận định ban đầu của giới chuyên môn, công trình dưới dạng đền tháp còn khá nguyên vẹn thuộc nền văn hóa Óc Eo, có niên đại khoảng thế kỷ thứ 7, 9 cách đây hơn 1.000 năm. Ông Dương Ái Dân, Giám đốc Bảo tàng tỉnh An Giang cho biết, ngành đã xúc tiến lập hồ sơ khoa học các khu di tích này để trình lên Bộ Văn hóa-Thông tin công nhận di tích cấp quốc gia trong năm 2002, xem như góp phần giữ gìn và bảo tồn di sản văn hóa, đồng thời còn có ý nghĩa to lớn cho việc nghiên cứu về vùng đất và con người An Giang trong giai đoạn lịch sử đầu Công nguyên.
Hồi đầu năm 2002, khi bổ sung một số chính sách khuyến khích và ưu đãi đầu tư trên các lĩnh vực quan trọng, UBND tỉnh An Giang cũng xác định khu Di chỉ khảo cổ Óc Eo ở núi Ba Thê là 1 trong 5 địa bàn trọng điểm, kêu gọi các thành phần kinh tế tham gia đầu tư phát triển dịch vụ và du lịch, tạo thành tuyến liên hoàn trên vùng Bảy Núi đi thẳng Hà Tiên và ngược lại. Nhiều dự án xây dựng cơ sở hạ tầng được triển khai nhanh chóng, thu hút du khách tham quan từ trong nước và quốc tế đến chiêm ngưỡng vùng đất có đặc trưng nền văn hóa cổ độc đáo nhất ở ÐBSCL.
Ðiểm du lịch hấp dẫn
Ông Huỳnh Công Mước, Chủ tịch UBND huyện Thoại Sơn nói với chúng tôi, tỉnh và huyện đã đầu tư nhiều cho xã Vọng Thê, cố gắng hoàn thiện cơ sở hạ tầng, phấn đấu trở thành một xã du lịch - văn hóa hấp dẫn nhất ở An Giang. Từ các nguồn vốn đầu tư, giao thông xung quanh chân núi đã được nâng cấp và trải nhựa, rồi kéo đường dây điện thắp sáng, đường ống nước máy phục vụ sinh hoạt của người dân, nhất là ấp Trung Sơn có đông đồng bào Khmer. Kỷ niệm 30-4 năm nay, Thoại Sơn đã khánh thành con đường lên đỉnh núi Ba Thê dài hơn 2.000m rộng 3m, với kết cấu bê tông cốt thép. Ông Mước cho biết: "Huyện đang xúc tiến xây dựng cầu dây văng bắc ngay hai ngọn núi Ba Thê, do Công ty Cơ khí An Giang đảm nhận thi công. Công trình có khả năng đưa vào phục vụ ngay dịp mừng Ðảng, mừng xuân 2003". Mùa mưa năm nay, ngành kiểm lâm An Giang triển khai kế hoạch trồng rừng, phủ xanh đất trống, sườn trọc ở núi Ba Thê. Tổ chức phát động nhân dân trồng cây ăn trái, cây gây bóng mát, xây dựng nhiều mô hình vườn rừng để phục vụ du khách tham quan.
Cách trung tâm thành phố Long Xuyên khoảng 40 cây số, tỉnh lộ 943 dẫn về thị trấn Núi Sập, chợ Ba Thê lưu thông nhanh chóng và nhiều công trình xây dựng cầu, cống đang ráo riết thi công bảo đảm xe tải trọng lớn. Từ cầu kênh xáng Mướp Giăng, tuyến lộ Huệ Ðức xuyên về Bảy Núi đã đầu tư nâng cấp hoàn chỉnh và triển khai thi công cầu đầu lộ Cô Tô thay cho chiếc phà cũ kỹ. Có thể nói, giao thông ở núi Ba Thê tỏa về các ngả trong tỉnh và huyện Hòn Ðất, thị xã Rạch Giá không còn khó khăn, lầy lội như những năm trước.
Vì là trung tâm của khu vực tứ giác Long Xuyên, nên du khách đến tham quan núi Ba Thê không chỉ thưởng ngoạn phong cảnh hấp dẫn giữa đồng bằng nước nổi, tham quan các di tích văn hóa Óc Eo, làm quen với phong tục của đồng bào Khmer vùng núi, còn được dịp chứng kiến các loài đặc sản đồng nước như: tôm, ếch, lươn, rắn, cá... và ngay cả bông điên điển ngon miệng của bữa cơm dân dã. Người dân Ba Thê siêng năng lao động, hiền hậu và hiếu khách. Ðó cũng là biểu hiện nét đẹp của vùng du lịch văn hóa Óc Eo, tỉnh An Giang. (Theo SGGP)
