Chọn con đường mà bác sĩ Yersin và những đồng sự tiên phong mở đường lên Tây Nguyên để khám phá, chúng tôi thực hiện một chuyến đi băng qua hai con đèo Krôngpha (Ninh Thuận), Dran (Lâm Đồng) hoang sơ, nhiều cảm giác.


Mùa thu trên chuyến hành trình bốn mùa

Trạm xe lửa Krôngpha và chiếc cầu sắt đen kịt là dấu tích của người Pháp còn sót lại ở Krôngpha. Ngày trước, người Pháp từng có ý định thông tuyến đường sắt răng cưa thứ hai trên thế giới từ Phan Rang đến Đà Lạt qua hai con đèo được xem là đẹp nhất Việt Nam - Krôngpha (hay còn gọi là Ngoạn Mục) và Dran. Người Pháp về nước, đường sắt răng cưa chưa thông tuyến nhưng những dấu tích của nó còn lưu dấu trên nhiều chặng đường chúng tôi qua. Những toa tàu của đoạn đường sắt này vẫn còn lăn bánh từ ga Đà Lạt đến Xuân Trường (phía đông Đà Lạt), chủ yếu chở hàng nhẹ và phục vụ cho du lịch.



Hồ thủy điện Đa Nhim và thảo nguyên Dran
Từ Krôngpha đến Đà Lạt khí hậu thay đổi đến hai lần. Lên nửa đèo Krôngpha, cái nóng của xứ biển Ninh Thuận đã bị bỏ lại phía sau trong ngút ngàn màu xanh của rừng. Eo Gió trên đỉnh đèo Krôngpha chỉ là một khe núi rộng chừng 20m nhiều gió luồn qua mát lạnh, là mốc đánh dấu chấm hết cho ranh giới hành chính tỉnh Ninh Thuận và khí hậu nóng khô đồng bằng Phan Rang. Đường đèo Dran (Đơn Dương, Lâm Đồng) không dài như Krôngpha nhưng những cái gập khuỷu tay ngặt hơn và mức độ “đường xếp tầng” không thua kém. Nếu như đứng trên Krôngpha nhìn thấy đồng bằng Phan Rang như cái chảo khổng lồ, ngày đẹp trời có thể thấy biển Ninh Chữ cách ba mươi cây số lấp lánh thì Dran dịu hơn với màu xanh biếc của hồ trên núi - hồ thủy điện Đa Nhim. Sau những búi thông, hồ hiện ra mênh mông giữa hai quả núi. Gió hắt từng mảng trên mặt hồ nhẹ vừa đủ lăn tăn sóng.

Mỗi lần đi qua cung đường này là một cảm giác khác. Một cung đường có bốn mùa. Đó cũng là điều tuyệt vời mà chúng tôi chiêm nghiệm được khi đi qua những đoạn đường đầy nắng. Có tiếng ve núi của mùa hạ nửa dưới đèo Krôngpha. Giữa đèo là một chút thu với những vạt cây úa vàng rụng đầy hai bên lối. Có mùa xuân của hoa núi Krôngpha rực rỡ, hoa ven lối đi của cánh đồng Xuân Trường mộc mạc. Mùa đông của ngàn thông và mặt nước hồ Đa Nhim biêng biếc.

Người dân Lâm Đồng và Ninh Thuận chọn cung đường này để thỏa khát khao khám phá những cung bậc khác nhau của cảm xúc trên từng cây số hành trình. Ẩn ức trong con người miền nắng gió Ninh Thuận là khát khao tìm hiểu về một vùng không khí lạnh, loãng, một rừng lá rộng, những con đường đầy hoa dại miền cao và những đồi thông bàng bạc sương. Người Lâm Đồng, họ cần tìm cho mình cái nắng ấm của xứ xương rồng, cát trắng và được tự do thả mình vào dòng nước mát. Thế là kẻ ngược, người xuôi.