Tết Nguyên Đán là cái tết to nhất trong năm. So với những tết khác như tết nguyên tiêu, tết mùng 5 tháng 5, tết vu lan, tết trung thu, tết trùng cửu, tết ông táo…thì tết Nguyên Đán đánh dấu một thời khắc giao hòa quan trọng của đất nước. Trong dân gian người ta hay ví von một câu rất dân dã mà ý nghĩa đó là “Ăn tết, chơi tết” thay vì “Lễ tết” nhằm thể hiện tinh thần tự do, thoải mái của lòng người mỗi dịp hoa đào nở.

Ẩm thực ngày tết ở Bắc Bộ thì luôn đặc trưng bởi:

Thịt mỡ dưa hành câu đối đỏ

Cây nêu tràng pháo bánh trưng xanh

Chính vì thế mà hầu hết ở mỗi gia đình đều có ít nhất một hũ hành củ muối, cây nêu hay cây mía, bức câu đối đỏ khai xuân và cả những chiếc bánh chưng xanh nồng nàn mùi lá nếp nữa. Sự tích bánh chưng bánh dầy là một sự tích đẹp đại diện cho mong ước của dân tộc Việt Nam có một cuộc sống ấm no hạnh phúc trong niềm ưu ái của đất trời. Có bánh chưng, có dưa hành, có thịt mỡ mới có tết. Điều đó làm nên nét độc đáo trong kho tàng ẩm thực ngày tết Việt Nam.

Ẩm thực miền Bắc là thế, còn ở cực kia của tổ quốc – người dân Miền Nam lại thích bánh tét thay vì bánh chưng. Dưa hành được thay bằng dưa  giá. Ẩm thực miền trung cũng có nét riêng, không phải là dưa hành, dưa giá mà là ăn dưa món. Cái lạnh buốt của mùa đông ở miền Bắc và miền Trung tạo nên một không khí càng rộn ràng hơn. Họ đua nhau đi chơi tết để sưởi ấm bầu không gian, xua tan giá rét. Món ăn ngày tết không thể thiếu vào những ngày đông lạnh ấy đó chính là thịt nấu đông, cá kho cháy cạnh. Còn âm thực miền nam thì sục sôi với món thịt kho tàu nước dừa nóng hổi.

Món ngon ngày tết Việt Nam không cầu kỳ, không quá sang trọng mà nó được thể hiện độc đáo qua những món ăn được chế biến ngay từ những nguyên liệu sẵn có do chính bàn tay người nông dân nuôi cấy, chăm sóc, trồng trọt. Đó là lúa gạo, là rau xanh, là con heo, con gà, là quả dừa bánh tráng…. Hương vị tình quê vì thế mà ngọt ngào ấm áp từ đây. Những món ngon Việt Nam dễ làm và tốt cho sức khỏe đó chính là bát canh rau muống, bát dưa cà hay cả các món nộm ngon thanh mát như nộm rau sống, nộm hoa chuối, nộm dưa bò…