Khoa học – kỹ thuật là một trong những lĩnh vực phát triển hàng đầu trên thế giới. Những nước phát triển như Anh, Mỹ, Nhật… luôn là những quốc gia đi đầu về lĩnh vực này. Mỗi năm có hàng ngàn những phát minh, sáng chế trong lĩnh vực khoa học – kỹ thuật ra đời đã góp phần thay đổi cuộc sống và văn minh của thế giới. Để bắt kịp với thế giới thì Việt Nam nói riêng và các nước đang phát triển nói chung phải không ngừng học hỏi và tìm kiếm cho mình con đường ngắn nhất là đi tắt đón đầu, ứng dụng những tài liệu kỹ thuật được các nước phát triển nghiên cứu, thử nghiệm thành công vào nền khoa học – kỹ thuật quốc gia để có thể rút ngắn con đường đến với nền văn minh của toàn nhân loại. Tuy nhiên, để những tài liệu này có thể được sử dụng một cách hợp pháp và đúng đắn trong cuộc sống hàng ngày, việc chuyển đổi ngôn ngữ sang Tiếng Việt, điều này cần có một đội ngũ dịch thuật không chỉ có kiến thức về ngôn ngữ chung mà còn phải kiến thức bao quát về ngôn ngữ đặc thù trong kỹ thuật. Trong bài viết này, tác giả sẽ gửi đến bạn đọc những cảm nhận về nghề Dịch thuật tài liệu kỹ thuật và những khó khăn của nghề này.

Thông thường, một bộ tài liệu kỹ thuật sẽ gồm rất nhiều phần và nhiều chương khác nhau, số trang của bộ tài liệu cũng sẽ nhiều hơn so với các loại tài liệu khác, việc dịch thuật cũng do đó mà khó khăn và phức tạp hơn rất nhiều. Để dịch được một bộ tài liệu từ tiếng nước ngoài sang Tiếng Việt, không đơn giản chỉ đòi hỏi người dịch thuật phải có hiểu biết về ngôn ngữ mà đó còn là một tư duy logic, đầu óc biết phân tích, sử dụng và sắp sếp ngôn từ, ngữ nghĩa sao cho phù hợp và mang lại ý nghĩa đúng với chuyên ngành của nó; làm sao để người đọc khi nghiên cứu bộ tài liệu kỹ thuật phải hiểu đúng nhất nghĩa và ứng dụng được những kiến thức của bộ tài liệu vào cuộc sống. Nghề dịch tài liệu kỹ thuật và khó khăn của nghề này mang lại đòi hỏi những chuyên viên dịch thuật phải có sự chuẩn bị rất kỹ lưỡng và chắc chắn về kiến thức ngôn ngữ, đó là sự thông thạo từ vựng chuyên ngành phong phú, để có thể dịch thuật hiệu quả, tôi khuyên bạn phải nên sở hữu cho mình những cuốn từ điển chuyên ngành về lĩnh vực dịch thuật, có như vậy thì mới giải quyết được những từ ngữ vô cùng đa dạng và phong phú của ngôn từ khoa học. Chỉ riêng Tiếng Anh các bạn đã có thể chọn cho mình rất nhiều cuốn từ điển gối đầu giường trong lĩnh vực kỹ thuật như: Từ điển Điện và Điện tử Anh – Việt, Từ điển Khoa học và kỹ thuật Anh – Việt của NXB Khoa học kỹ thuật hay Từ điển về khoa học của tác giả Phan Văn Đáo… đây là một trong số những cuốn từ điển chuyên ngành về kỹ thuật mà ta có thể sử dụng như một trợ thủ quan trọng trong việc dịch thuật tài liệu kỹ thuật. Để đơn giản hơn, vào thời đại công nghệ thông tin và internet phát triển như hiện nay, người dịch thuật cũng có thể sử dụng những loại từ điển được cài trên máy tính hay sử dụng internet để tra từ điển trực tiếp, như vậy sẽ tiết kiệm được cả về thời gian lẫn chi phí. Nếu như những tài liệu thông thường tiếng nước ngoài khác cần dịch thuật, phần lớn ngôn ngữ sẽ dân giã, mộc mạc, gần gũi và người đọc có thể hiểu ngay, tuy nhiên đối với tài liệu kỹ thuật, điều khó ở đây là làm sao khi dịch ra Tiếng Việt thì ngữ nghĩa phải thoát ra, không gây rối rắm và tối nghĩa cho người sửu dụng tài liệu đó. Cách dịch sát nghĩa của từ sẽ có lợi thế là các từ vựng được chuyển trực tiếp, rõ ràng sang Tiếng Việt; nhưng nhược điểm lớn nhất chính là việc một số từ xuất hiện thừa thải và gây khó hiểu cho người đọc. Chính vì lẽ này, khi dịch tài liệu kỹ thuật đòi hỏi người dịch thuật phải sử dụng kết hợp được giữa phương pháp dịch rõ nghĩa từng từ và dịch thoát nghĩa của câu. Dịch rõ nghĩa sẽ làm cho văn bản có tính chính xác cao hơn nhưng đồng thời dịch thoát nghĩa sẽ hỗ trợ trong những câu khó hiểu, phức tạp giúp người đọc hiểu nội dung nhanh hơn. Vì đặc thù của nghề dịch tài liệu kỹ thuật và những khó khăn của nghề này mà đòi hỏi chuyên viên dịch thuật sau khi đã hoàn thành bản dịch sơ bộ thì phải có sự kiểm tra và chỉnh sửa lại một cách cẩn thận, để đảm bảo bộ tài liệu có tính chính xác cao nhất so với nguyên bản và từ ngữ sau khi dịch thuật không làm mất đi ý nghĩa ẩn chưa trong ngôn ngữ vốn có của bộ tài liệu. Không chỉ dừng lại ở việc tự kiểm tra, để khách quan hơn, người dịch thuật nên có sự tham khảo ý kiến từ những độc giả xung quanh như thầy cô, bạn bè, diễn đàn khoa học… để chắc chắn rằng kết quả cuối cùng là bản hoàn hảo nhất. Và cuối cùng của khâu dịch tài liệu kỹ thuật sẽ là định dạng văn bản khoa học để có thể xuất bản được. Sau khi hoàn tất những việc trên thì nghĩa là bạn đã hoàn thành một nhiệm vụ lớn trong nghề dịch thuật tài liệu kỹ thuật.

Trong suốt quá trình dịch thuật, tôi tin chắc rẳng, người dịch thuật phải luôn tập trung cao độ và làm việc một cách nghiêm túc thì mới có thể tạo ra một bộ tài liệu dịch thuật có hiệu quả cao. Với một số chia sẻ của tác giả về đặc thù của nghề dịch tài liệu kỹ thuật và những khó khăn của nghề này ở trên, hi vọng đã mang đến cho bạn đọc một cái nhìn tổng quan nhất về nghề này và sự trân trọng những tác phẩm dịch thuật trong lĩnh vực kỹ thuật, sử dụng chúng đúng mục đích và hiệu quả nhất.