Ốc mài không phải là tên riêng chỉ một loại ốc, mà là tên chung chỉ giai đoạn "mài" (vùi, ẩn núp) tránh cơn hạn hán mùa hè của lũ nhà ốc đồng (ốc đá, ốc tre, ốc bươu, ốc lác...).

Vào lúc này, nước ở đồng ruộng, ao, hồ, lung, đìa... đã khô cạn, đáy nứt nẻ. Lũ cá đồng nhanh chân chạy thoát ra sông rạch, chỉ còn bọn ốc vì chậm chạp nên "chịu trận", phải vùi dưới ruộng hay bờ mương vườn khô cứng ngửa mặt lên trời để sống qua ngày.

Đêm đến, chúng hé mày (vảy) nơi miệng ra để hứng những giọt sương mát lạnh trời cho! Đợi tới khi cơn mưa đầu mùa đổ xuống, chúng trồi đầu lên làm một cuộc "thiên di" bảo tồn nòi giống. Vì thế người dân Long Tuyền (TP Cần Thơ) quê tôi gọi chúng là ốc mài.       

Như theo quy luật của thiên nhiên, dù sống trong điều kiện khắc nghiệt, thiếu thốn thức ăn trong khoảng thời gian dài như thế, nhưng hình như trong cơ thể chúng có dự trữ một "lượng ca-lo-ri" cần thiết nên con nào cũng mập ú, và bộ "đồ lòng" trắng phau, rất sạch.

Cứ đến đầu mùa hè (khoảng cuối tháng ba, đầu tháng tư âm lịch), chúng tôi rủ nhau đi bắt ốc mài. Nếu may mắn gặp thửa ruộng đang cày ải thì chỉ cần theo sau lượm ốc bỏ vào giỏ (hoặc thùng), bằng không thì cần trang bị một cây mác (hoặc dao nhọn) đi men theo bờ ruộng, bờ vườn hay nơi đáy ao, lung, đìa... đã khô sạch nước. Chọn những phần đất hơi ẩm, có dấu sương đọng, dùng dao nhọn nạy từng cục đất lên, tách đất ra thì có ốc ở trong đó. Một chuyến đi săn bắt ốc mài như thế, nếu cần mẫn chúng tôi có thể thu hoạch được cả thùng ốc một cách dễ dàng.                                   

Ốc mài tuy là thức ăn dân dã nhưng chế biến món nào cũng lạ miệng và rất ngon như: nướng mọi (còn gọi là "nướng chồn", bằng cách đổ ốc lên mặt đất ruộng phủ rơm lên rồi đốt, đến khi rơm tàn cào than ra là ốc chín, ăn cùng với muối ớt), hay luộc sả và nấu càri... Nhưng dễ làm và hấp dẫn hơn cả là ốc mài luộc mẻ.

Ốc mài bắt về (lựa ốc đá hoặc ốc lác vì thịt mềm, ngon hơn ốc bươu), cho vào thau rửa sạch bùn đất rồi vớt ra rổ cho ráo nước (khác với ốc bắt vào mùa mưa phải chà sạch rong rêu và ngâm với nước cơm vo gạo một đêm cho ốc nhả thức ăn trong ruột ra). Pha loãng một tô cơm mẻ (với một ít đường, muối, bột ngọt, sả, ớt bằm cho vừa khẩu vị) đổ vào xâm xấp với ốc, đun sôi khoảng 15 phút sau là ốc chín, vớt ra đĩa. Thêm một chén nước mắm sả, ớt.

Cầm gai quýt nhọn (hoặc tăm tre) lể ốc ra, bộ ruột trắng phau của ốc trông rất hấp dẫn. Chỉ cần chấm ốc vào chén nước mắm, đưa vào miệng nhai chậm rãi, sẽ cảm nhận được tất cả hương vị và thi vị của quê hương miệt đồng! 

PHƯƠNG ANH (Cần Thơ)