Chạch lấu là loại cá nước ngọt. Ở các dòng sông thuộc các huyện vùng cao tỉnh ta, như: Sông Liêng, sông Re, sông Rin, sông Xà Lò, sông Trà Bồng, sông Ngang (thượng nguồn của sông Trà Câu)… đều có loại cá này và đây cũng là một trong những loại cá ngon, không thua kém gì cá chình, cá niêng…


Cá chạch lấu có lối sống và sinh hoạt khá riêng biệt, không giống như các loại cá khác. Cá chạch lấu thường sống cô độc, lặng lẽ một mình ở tận đáy những vực nước sâu, nước đứng, chứ không chảy xiết. Cá chạch lấu có thân hình dẹp, miệng nhọn tựa mũi tên, trên sống lưng có rất nhiều gai nhọn, rất sắc. Cá chạch lấu có nhiều cỡ khác nhau. Có con to cỡ bằng 3 ngón tay, chiều dài gần 2 gang tay người lớn. Cũng như cá chình, chạch lấu cũng được chia làm 2 loại, dù hình dạng của nó giống nhau, đó là chạch lấu mun và chạch lấu hoa. Chạch lấu mun là những con cá có màu đen, còn chạch lấu hoa là những con cá có màu sáng và đôi chỗ trên da của nó có vài vùng màu xanh đậm hơn, giống như một thứ hoa văn của tạo hoá. Cá chạch lấu có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon khác nhau; nhưng có hai món "độc chiêu" từ loại cá này, là món nướng và món nấu lá dang. Cách chế biến hai món này đều khá đơn giản, không phải cầu kỳ lắm. Với món nướng, bạn đem cá móc bỏ ruột, rửa sạch, để nguyên con để lên bếp than và trở đều cho đến khi cá chín, ăn với muối sống giã nhuyễn với ớt xanh. Cách nướng thứ hai là bạn đưa cá lên bếp than nóng hơ cho thật ráo nước, sau đó đem cá lùi vào tro nóng (gọi là nướng trui) cho đến chín và cũng ăn với muối ớt. Đối với món nướng, dù kiểu nào cũng xin lưu ý với bạn là không được cắt cá ra thành từng khúc, dù cá to cũng phải để nguyên mà nướng. Không hiểu sao, loại cá này khi cắt ra thành từng khúc đem nướng thì mùi vị lại mất ngon. Hai kiểu nướng nói trên, mỗi kiểu có một vị ngon khác nhau. Kiểu nướng trên than lửa, cá được rám vàng, chảy mỡ. Khi ăn, bạn sẽ cảm nhận được mùi thơm của cá, vị béo, giòn của mỡ và da cá. Còn kiểu nướng trui, khi ăn bạn sẽ cảm nhận được cá có vị vừa béo, vừa ngọt thanh, còn phần thịt của con cá ở phía trong vừa bùi, vừa thơm. Ăn cá chạch lấu nướng là phải ăn trong khi cá còn nóng hổi mới thưởng thức được vị ngon của nó, còn ăn khi cá đã nguội, thì trở nên mất ngon và cá chạch lấu trở thành bình thường như bao loài cá khác. Đối với món chạch lấu nấu lá dang, bạn đem cá rửa sạch, cắt thành từng khúc, phi thơm dầu ăn, bỏ cá vào đảo đều và đổ nước vào nấu cho đến khi cá chín. Khi kiểm tra thấy cá chín, bạn bỏ lá dang vào cho nước sôi vài dạo, giã ớt xanh bỏ vào cùng với gia vị là muối sống và bột ngọt. Thế là bạn đã có được một nồi canh cá chạch lấu nấu với lá dang. Chế biến thì đơn giản như vậy, nhưng khi ăn thì bạn mới cảm nhận được cái ngon của món này. Lúc này, cơ quan vị giác của bạn sẽ tiếp nhận được nhiều hương vị thơm ngon tổng hợp và cũng rất đặc trưng của cá chạch lấu. Cùng với vị ngọt, mềm của cá, đã cho bạn cảm giác ngon; nhưng chưa phải, chính nồi nước mới là thứ ngon nhất trong nồi canh cá chạch lấu nấu lá dang. Ở đó, có hương thơm nồng và thoáng chút vị cay của ớt xanh; ở đó có vị béo của dầu, vị chua của nước từ lá dang ngấm ra… Thỉnh thoảng bạn dùng đũa gắp vài lá dang bỏ vào miệng nhai thì đầu lưỡi của bạn sẽ cảm nhận thêm vị chát từ loại rau rừng độc đáo này, sau khi bản thân nó đã góp hết vị chua vào nồi canh cá. Chắc chắn khi ấy, bạn vừa nhai lá dang, vừa húp nồi nước này đến căng bụng mà vẫn không biết chán.


Trong xu hướng ẩm thực hiện nay, có rất nhiều người đang tìm về lối ẩm thực bình dân, ăn những món ăn truyền thống, những món ăn mang tính đặc trưng của từng địa phương… do đó mà những món ăn đặc sản cần phải được khai thác mạnh hơn nữa, để vừa thưởng thức, vừa bổ sung ngày càng phong phú hơn, đa dạng hơn vào kho tàng ẩm thực của dân tộc. Tin rằng các món được chế biến từ cá chạch lấu sẽ có giá trị đặc biệt đối với khách thập phương.