Hà giang không chỉ được biết đến là một tỉnh miền núi với nhiều phong cảnh hùng vĩ, phong tục tập quán, những lễ hội phong phú, những dãy núi đá cao thật cao mà ở đây chúng ta còn thấy đó là một mảnh đất với nhiều sản vật của tự nhiên rất hấp dẫn và một trong những điểm hấp dẫn du khách đó chính là văn hoá ẩm thực là những món ăn được làm từ nhiều nguồn nguyên liệu có sẵn trong tự nhiên, trở thành món ăn lạ miệng, thú vị và ấn tượng đặc biệt chỉ có ở cao nguyên vùng cao Hà Giang.


Khi đặt chân tới bất cứ đâu, ta đều không quên tìm hiểu và thưởng thức những món ăn ngon đặc sản của vùng đất đó. Hà Giang cũng không phải là ngoại lệ, bởi nơi đây tập chung rất nhiều những sản vât tự nhiên hấp dẫn mà không nơi nào có được, những sản phẩm từ thiên nhiên qua bàn tay của đồng bào dân tộc vùng cao đã trở thành những món ăn không thể thiếu trong đời sống của họ và đã trở thành điểm hấp dẫn những ai đến với mảnh đất này. Những sản phẩm từ thiên nhiên ấy, đều được khởi đầu từ những sẩn phẩm hoang dã và dần dần chúng được đồng bào đem về nhà nuôi trồng và thuần dưỡng thành sản phẩm phục vụ đời sống hàng ngày của họ. Những động vật từ hoang dã được đem về chăn nuôi thành những vật nuôi gần gũi với người dân vùng cao. Cũng có những loại động vật được đồng bào bảo vệ ngay tại trong rừng, trên núi cao thành những loại sản vật quý và hiếm. Thiên nhiên đã dành cho nơi đây không ít những ưu ái, con người nơi đây đã không bỏ lỡ việc giữ gìn và phát huy hết những gì mà thiên nhiên đã ban tặng.

Trước đây đồng bào chỉ biết sử dụng những thứ sẵn có mà không nghĩ tới việc phát triển chúng phục vụ lâu dài cho đời sống của họ. Nhưng giờ đây, người dân vùng cao dần tiếp thu những kiến thức được hướng dẫn cách chăm sóc và phát triển sản phẩm từ thiên nhiên thành sản phẩm phục vụ nhu cầu không chỉ ở tại địa phương mà cả những thực khách từ xa tới cùng thưởng thức. Những sản vật mà thiên nhiên ban tặng cho mảnh đất này không góp phần làm tôn lên vẻ đẹp cùng sức hấp dẫn của cao nguyên vùng cao.

Không ít người khi nói tới vùng cao đều nhắc tới một món ăn rất lạ miệng và thú vị. Một trong những món ăn đặc sản ấy là Thắng Cố, bởi nguyên liệu chế biến món ăn và cách chế biến độc đáo, đây là món ăn truyền thống của dân tộc Mông ở các huyện vùng cao Hà Giang cùng nhiều miền núi khác của phía bắc. Thắng cố tiếng địa phương có nghĩa là canh thịt được chế biến từ nguồn nguyên liệu tổng hợp của dê, bò: toàn bộ đầu, chân, các loại thịt bạc nhạc và nội tạng. món ăn hấp dẫn một phần không thể thiếu đó là gia vị đặc biệt từ các loại thảo dược và được ninh nhừ. Món ăn sẽ càng thú vị hấp dẫn hơn nữa nếu ăn trong thời tiết lạnh, ăn cùng với mèn mén, bánh ngô và rượu ngô uống bằng bát, tư thế ngồi cũng đặc biêt đơn giản là ngồi xổm thưởng thức mới tạo cảm giác ngon và ấm cúng. Thắng cố không chỉ là món ăn ngon, thể hiện sự khéo léo và sành ăn mà đó còn là nét đẹp văn hoá rất đặc trưng của đồng bào dân tộc Mông. Ấm cúng và hấp dẫn với món Thắng Cố vùng cao nguyên. điểm thu hút khách du lịch cùng thưởng thức và khám phá.


Đặc sản vùng cao có thể từ nhiều nguồn nguyên liệu sẵn có trong thiên nhiên, cũng có thể được chế biến từ ngay những sản phẩm đồng bào ta gieo trồng và chăm sóc. Mèn mén là món ăn được chế biến từ nguồn cây trồng của đông bào vùng cao – cây ngô. Đây là món ăn không thể thiếu trong bữa ăn hằng ngày của đồng bào. Nguyên liệu rất đơn giản nhưng khi qua bàn bàn tay chế biến của đồng bào nơi đây thì nó đã trở thành món ăn vô cùng độc đáo và thơm ngon, bùi ngậy, ăn rất ngon và no lâu. Mèn mén được chế biến rất dễ dàng nhưng khi thưởng thức món ăn, để cảm nhận được hết hương vị độc đáo của nó ta phải thưởng thức món ăn theo đúng quy tắc hợp lý thì mới cảm nhận được hết sự độc đáo, hấp dẫn của món ăn này. Đặc biệt khi ăn mèn mén không thể thiếu bát nước canh kèm theo; có thể là canh rau cải, canh bí hay canh gà. Cách thưởng thức món ăn này của đồng bào dân tộc Mông là ăn từ từ và thưởng thức cùng với một số loại món ăn khác kèm theo, để tránh bị ngẹn vì đây là loại thức ăn khô. Món ăn thật đơn giản nhưng sự tinh tế qua cách thưởng thức món ăn đã mang lại một cảm giác đậm đà và khó quên.

Đông Văn một vùng đất chỉ có đá và đá lại khiến du khách không khỏi ngạc nhiên khi thưởng thức món đặc sản là Thịt bò khô. Được chế biến từ nguyên liệu chính là thịt bò ngon và tươi, sau đó là công đoạn quan trọng nhất là tẩm ướp gia vị. Việc tẩm gia vị phải đúng và đặc biệt là vừa đủ lượng. Sau khi tiến hành tẩm nêm gia vị thịt bò sẽ được đem treo lên nóc bếp hong khói với nhiệt độ vừa đủ, thịt được treo với thời gian khoảng 4 – 6 tháng. Thịt bò càng treo lâu càng ngót, thường 3kg thịt bò tươi sau khi treo khô một thời gian chỉ còn khoảng 1kg thịt khô. Thịt bò khô có thể dùng chế biến nhiều món ăn ngon và đơn giản như: dùng thịt bò khô thái miếng mỏng xào với củ và lá tỏi non, hay xào với su su, súp lơ v.v. ngoài ra vói món ăn này sau khi khô có thể vùi trong than củi ròi đem ra đập và xé nhỏ là có thể dùng được, với cách chế biến này nó sẽ trở thành món đồ nhậu hấp dẫn và sẽ còn lôi cuốn hơn khi thưởng thức chúng cùng với thứ đồ uống là rượu ngô được chính đồng bào làm ra. Đây là món ăn có hàm lượng dinh dưỡng cao và thực sự trở thành một đặc sản không thể thiếu của vùng núi đá Đồng Văn.

Cùng một loại thực phẩm nhưng qua cách chế biến khác nhau thì món ăn cũng khác nhau và tạo nên sức hấp dẫn khá riêng biệt của ẩm thực vùng cao. Thịt lợn hun khói là một trong những món ăn như thế, thường vào mùa đông người dân mới chọn được miếng thịt ba chỉ ngon đẻ chế biến món ăn này. Từ miếng thịt ba chỉ, qua sự khéo léo, kinh nghiệm họ đã cho ra một món ăn lạ miệng. Sau khi được tẩm ướp đầy đủ gia vị thịt sẽ được treo trên khu đốt lửa cho tới khi khô. Khi mang xuống dùng miếng thịt gần như đã chín hẳn chỉ cần chế biến qua là có thể dùng ngay. điều đặc biệt là mùi vị của thịt hun khói rất thơm, ngon mà không tạo cảm giác ngấy, cung không có mùi hôi cay nồng của khói bếp, miếng thịt không bị nát, rất săn và chắc. Thịt hun khói cũng có thể được chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn: có thể luộc, xào, kho cùng củ cải hay nướng cũng rất thơm ngon. Khi thưởng thức món thịt hun khói của đồng bào dân tộc ở Hà Giang ta sẽ có cảm nhận về hương vị của núi rừng của thiên nhiên. Thịt hun khói đã trở thành đặc trưng và hơn thế là món ăn không thể thiếu trong bữa ăn các gia đình người Thái, Mông, Mường, Tày v.v. Nhất là trong ngày lễ tết nhà nào cũng có món thịt treo nóc bếp. Đây cũng là món ăn truyền thống của đồng bào các dân tộc vùng cao ở Hà Giang.

Tuy không phải là vùng đất của lúa, gạo nhưng những món ăn được chế biến từ gạo của vùng núi cao cũng thật độc đáo vì nó còn được kết hợp với những sản vật mà chỉ có ở vùng núi cao. Cháo ấu tẩu là một món ăn như thế. Được chế biến từ một loại thuốc quý cùng gạo nếp cái hoa vàng của đồng bào dân tộc vùng cao. Được chế biến khá cầu kỳ và cẩn thận: củ ấu tẩu ngâm kỹ với nước vo gạo sau một đêm, rửa sạch và ninh khoảng 4h đồng hồ, ngôn còn phụ thuộc vào gia vị và nước dùng ninh từ xương chân giò lợn, cháo còn được bổ xung thêm các loại gia giảm khác như: hành, rau thơm, một chút thịt băm nhỏ và trứng gà tạo nên sức hấp dẫn vô cùng độc đáo và thơm ngon. Cháo ấu tẩu không chỉ là một món ăn đơn thuần mà nó còn là món ăn có tác dụng như một loại thuốc quý có tác dụng giải cảm, dãn gân cốt, giảm đau cơ, nhức xương và đặc biệt nó có tác dụng xua tan mệt mỏi và tinh thần thoải mái. Cháo có vị hơi đắng nhưng lại rất thơm ngon với mùi thơm của nếp cái hoa vàng cùng vị bùi ngậy của ấu tẩu. Đây là món ăn mang hương vị riêng của các dân tộc miền núi phía Bắc nói chung và của cao nguyên đá nói riêng.

Bên cạnh món cháo ấu tẩu, món cơm lam cũng được coi là món ăn khá thú vị khiến nhiều người không thể không ghé qua thưởng thức và cảm nhận hương vị đăc biệt của nó. Cơm lam là món ăn truyền thống và mang đặc trưng của dân tộc Tày – Thái, các nguyên liệu chế biến món ăn này khá đơn giản: gạo nếp, thân ống tre non, mỗi ống tre chặt bỏ một đầu ống, đầu ống còn lại như một cái đáy nồi. Gạo nếp vo sạch, rắc một chút muối trộn đều cho gạo vào ống tre, nước đổ vừa xấp với mặt gạo. Miệng ống hở được nút bằng lá dong tươi hoặc lá chuối. Ống cơm sau khi chuẩn bị xong được hơn trên ngọn lửa hoặc đống than hồng, từ từ xoay đi xoay lại trong khoảng 1h hoặc hơn tuỳ thuộc vào lượng cơm và ống cơm nhiều hay ít. Khi chín mùi thơm của cơm nếp sẽ dậy lên toả khắp không gian. Đặc biệt trước khi dùng ống cơm sẽ được bóc bỏ lớp vỏ tre bên ngoài vì nó đã ngả mầu đen. Bóc tiếp phần vỏ trắng trong cùng lúc này ta sẽ thấy hình thành một món cơm đặc biệt mang hình chiếc ống đặc. Mùi vị của cơm lam là sự hoà quyện của cơm nếp thơm, cùng với ống nướng và mùi lá dong (hoặc lá chuối). Mùi vị của cơm lam sẽ ngon hơn khi được ăn cùng muối vừng hoặc cá suối nướng. Đặc sản vùng cao hấp dẫn không phải chỉ vì nó lạ mà còn ở chính cách thưởng thức khá độc đáo của đồng bào.


Ngoài những đặc sản đó khi tới Hà Giang ta cũng có thể được thưởng thức rất nhiều các sản vật là đặc sản đặc trưng chỉ có ở nơi cao nguyên mảnh đất địa đầu tổ quốc đoa là: Lạp sườn treo gác bếp là một món ăn được chế biến có phần khác biệt và cầu kỳ hơn các món lạp sườn làm của vùng đồng bằng. Là món ăn có thể được sử dụng quanh năm mà chất lượng không bị ảnh hưởng. Khi ăn có mùi vị thơm ngon của thịt, độ dai của lòng, đọ đậm đà của gia vị: vị cay, vị ngọt, vị đặm v.v. đặc biệt có mùi vị của khói bếp nhưng không nồng, tất cả tạo nên món lạp sườn hấp dẫn mạng lạị cảm giác ngon miệng cho du khách. Món măng đắng cuốn thịt, manưg phải là măng vầu, luộc chín rồi lạng móng sao cho vừa cuốn miếng thịt, là đặc sản của đồng bào dân tộc Tày, Nùng. Bên cạnh đó Hà Giang còn là quê hương của các loạ thực vật quý: chè Shan, hồng không hạt, mật ong hoa bạc hà, cam sành, thảo quả v.v… tất cả như đã có thương hiệu và uy tín trên thị trường trong nước và được nhiều du khách dành nhiều tình cảm ưu ái lựa chọn làm quà biếu cho người thân và bạn bè khi đến với Hà Giang.

Không phải nơi đâu cũng được thiên nhiên ban tặng cho những sản phẩm quý hiếm và không phải nơi đâu cũng có những món ẩm thực đặc biệt và mang vẻ hoang dã như cao nguyên Hà Giang. Không dừng lại ở việc cung cấp thức ăn phục vụ cho cuộc sống hàng ngày, đồng bào các dân tộc nơi đây còn không ngừng phát huy và trao đổi kinh nghiệm chế biến những món ăn hấp dẫn thu hút nhiều du khách tới thăm và thưởng thức đặc sản chỉ có ở Hà Giang.