Giữa lòng thủ đô Yerevan của Armenia, ẩn mình trong khu Vườn Bách Thảo là một công trình mang dáng dấp như đến từ tương lai: Ecoepicenter – khu nhà kính hình đĩa bay kỳ lạ, được thiết kế năm 1979 bởi kiến trúc sư Suren Shahsuvaryan. Đây không phải là một tàn tích thời hiện đại, mà là dấu ấn kiến trúc sinh thái táo bạo, nơi lý tưởng về con người và thiên nhiên từng được kết tinh trong từng mảnh kính uốn cong.

Ecoepicenter được xây dựng như một trung tâm giáo dục môi trường và bảo tồn đa dạng sinh học giữa đô thị. Bên dưới mái vòm hình tròn đồng tâm là hệ thống mô phỏng sinh cảnh (biotopes) đại diện cho các vùng khí hậu và hệ thực vật bản địa Armenia — từ những cánh rừng núi cao đến vùng bán sa mạc. Mỗi khu vực trong nhà kính là một thế giới thu nhỏ, phục vụ nghiên cứu, giảng dạy và trải nghiệm tương tác.

Cấu trúc hình nón lõm ở giữa và vòng kính bao quanh tạo nên tính đối xứng gợi cảm hứng vũ trụ, vừa tối ưu hóa ánh sáng tự nhiên, vừa tạo luồng thông khí sinh học. Đây là một thiết kế vượt trước thời đại, phản ánh tham vọng kết hợp giữa khoa học, mỹ học và sinh thái học của một giai đoạn phát triển đầy lý tưởng hóa về môi trường.

Về sau, công trình này rơi vào trạng thái bị bỏ hoang do điều kiện vận hành và thay đổi cơ cấu tổ chức. Nhưng thay vì sụp đổ, nơi đây được thiên nhiên nhẹ nhàng tiếp quản. Cây mọc xuyên qua khung sắt, dây leo ôm trọn tường kính vỡ, và cả khu kiến trúc giờ như một cánh rừng cổ tích mọc lên từ đĩa bay giữa thời tận thế. Sự xâm chiếm của cây cối không phải là hủy diệt, mà là lời nhắc về chu trình tuần hoàn của tự nhiên và giới hạn của con người.

Ecoepicenter trở thành một minh chứng sống động: nơi ý tưởng sinh thái từng bị bỏ rơi, nhưng lại hồi sinh trong chính dòng chảy hoang dã. Không cần bảo tàng hay biển giới thiệu, nơi đây đã hóa thành biểu tượng thầm lặng của sự tái sinh – vừa là lời cảnh tỉnh, vừa là tuyên ngôn bằng hình khối và cỏ cây.