Tại hội thảo mới đây, các chuyên gia đã cảnh báo rằng, phong cách sống thay đổi ở mức chóng mặt trong hơn 2 thập kỷ qua ở Trung Quốc đang gây hại cho nhiều di sản văn hóa và các loại hình nghệ thuật dân gian.
Bùng nổ du lịchSự bùng nổ du lịch đang làm thay đổi phong cách sống ở các vùng nông thôn. Nhiều người dân ở địa phương đang cố gắng chỉnh giọng nói bản địa của mình sao cho phù hợp với các vùng đô thị. Ờ nhiều vùng, người ta không đánh giá hết được giá trị di sản văn hóa của địa phương mình bởi thiếu sự hiểu biết chuyên nghiệp… Đó là một số vấn đề được nêu ra tại một cuộc hội thảo mới đây ở Trung Quốc về vấn đề bảo tồn các di sản văn hóa phi vật thể.
Tranh cãi nổi lên khi tỉnh Quý Châu chi 300 triệu NDT (43,94 triệu USD) cho công trình trùng tu một ngôi làng dân tộc vì mục đích du lịch. Những người phản đối dự án này chỉ trích chính quyền đã can thiệp quá sâu vào sự phát triển văn hóa truyền thống. Theo họ, không phải truyền thống văn hóa nào cũng được “bày ra” để chiêu dụ khách du lịch và chính quyền không nên khai thác các loại hình nghệ thuật dân gian vì mục đích kinh tế.
Tuy bị phản đối dữ dội, nhưng việc thương mại hóa các di sản văn hóa ở các vùng nông thôn vẫn được xúc tiến mạnh khi các nhà chức trách cho rằng đó là cách để hỗ trợ người dân và bảo tồn được các văn hóa và nghệ thuật truyền thống. Dân ca cổ truyền là một trong những nghệ thuật truyền thống độc đáo. Ông Liu Shouhua, chuyên gia nghệ thuật dân gian, không thể quên được ấn tượng khi được xem những màn hát đối giao duyên của giới trẻ trong các trang phục truyền thống ở khu tự trị Choang hồi thập kỷ 1980. Nhưng giờ đây khi trở lại khu tự trị này, ông chỉ còn thấy các màn hát đối đã bị biến dạng thành những màn giải trí phục vụ du khách, mất hết những nét đẹp cổ truyền xưa kia. Ông Liu báo động: “Các di sản văn hóa truyền thống đã bị thương mại hóa trước khi có các biện pháp bảo vệ cần thiết. Kiểu thương mại hóa như vậy sẽ hủy hoại các di sản văn hóa phi vật thể".
Nghệ thuật truyền thống bị mai mộtCụ bà Sun Jiaxiang (80 tuổi) ở thị trấn Changyang, thành phố Yichang, tỉnh Hồ Bắc, tuy mù chữ nhưng cụ vẫn lưu giữ theo hình thức truyền khẩu một kho 600 truyện dân gian và nhờ đó mà Hội Văn hóa và Nghệ thuật Dân gian, Hội Văn học Dân gian và Nghệ thuật đã tôn vinh cụ là “người bảo tồn nghệ thuật dân gian xuất chúng”. Năm 2003, Chính quyền thành phố đã gửi cụ tới nhà dưỡng lão và kể từ đó đều đặn chu cấp cho cụ 200 NDT (30 USD)/tháng. Nhưng theo Lin Jifu, một nhà nghiên cứu ở Đại học Hoa Trung, thì kể từ khi rời quê hương, cụ Sun đã thêm thắt nhiều yếu tố đương đại vào các câu chuyện của mình, khiến cho những câu chuyện đó mất hẳn tính đặc trưng.
Từ trường hợp này, giới chuyên gia cho rằng chính quyền các cấp cần phải điều chỉnh các chính sách đối với việc bảo vệ các nghệ nhân, những người lưu giữ các di sản văn hóa phi vật thể, theo hướng tạo ra một môi trường để họ tiếp tục sống và hoạt động trong không gian văn hóa đặc trưng. Dẫn chứng cho sự phản tác dụng của chính sách trợ cấp tràn lan của Chính phủ, Chen Jianxian, Phó khoa Văn học ở Đại học Hoa Trung, cho biết nhiều nghệ nhân ở tỉnh Hồ Bắc sau khi đoạt giải trong một cuộc thi dân ca đã trả lại giải và tiền thưởng vì không muốn bị cộng đồng chối bỏ. “Văn hóa phi vật thể là của cộng đồng, vì vậy Chính phủ không nên trao giải cho từng cá nhân”, ông Chen nêu quan điểm.
Cần thiết có sự hiểu biết đúng đắnTại hội thảo, các chuyên gia cho rằng các trường đại học nên truyền cho sinh viên kiến thức nhất định về di sản văn hóa phi vật thể. Xiu Jinlong, nhà nghiên cứu nghệ thuật dân gian, khẳng định các trường đại học chưa thực sự lưu tâm tới chương trình giáo dục này. Trung Quốc hiện có hơn 40 chương trình đào tạo sau đại học về nghệ thuật dân gian, nhưng ở Đại học Hoa Trung hiện chỉ có 20 nghiên cứu sinh tham gia nghiên cứu lĩnh vực này. Nhiều chuyên gia như Liu và Chen đang biên soạn cuốn sách về nghệ thuật dân gian. Họ thấy cần thiết để mọi người biết làm thế nào để bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể cho các thế hệ tương lai.
Theo TTVH
