Tết Đoan Ngọ hay còn gọi là Tết Đoan Dương (ngày 5 tháng 5 âm lịch) có nguồn gốc từ Trung Quốc, nhưng theo quan niệm của người dân Việt Nam thì nó mang một hình thức và ý nghĩa khác. “Đoan Ngọ” chính là thời điểm Mặt trời gần Trái đất nhất, trùng với ngày Hạ chí. Thời gian này cũng là khi khí dương đang thịnh nhất trong năm.

Ở Việt Nam, Tết Đoan Ngọ còn được dân gian gọi bằng một cái tên dân dã hơn: Tết Giết sâu bọ, thực chất là một phong tục lễ tết Á Đông và gắn liền với quan niệm về sự tuần hoàn của thời tiết trong năm.
Trong ca dao Việt Nam có câu:   
“Tháng tư đong đậu nấu chè,
Ăn tết Đoan Ngọ trở về tháng năm”

Tết Đoan Ngọ còn được gọi bằng cái tên khác là “Tết Nửa Năm” (cũng có nơi là gọi là Giữa Năm). Đây được xem là tên gọi của riêng người Việt, không lẫn với tên gọi của các quốc gia khác.

Đây là một trong những ngày lễ truyền thống có nội hàm văn hoá phong phú. Ở mỗi vùng miền khác nhau sẽ có những cách tổ chức khác nhau, ngoài việc cầu mong mùa màng bội thu, sức khỏe dồi dào thì nét văn hóa dân gian này còn thể hiện giá trị tinh thần trong mỗi gia đình.

Có nơi người ta ăn bánh tro, trái cây, và rượu nếp để giết sâu bọ, xua đuổi bệnh tật trong người. Ở một số nơi khác, người ta còn tắm nước lá mùi để phòng bệnh và tẩy trừ “sâu bọ”…

Riêng ở Huế người dân lại có tập tục ăn thịt vịt vào ngày mồng 5. Không phải tự nhiên hay tình cờ mà thịt vịt trở thành tập tục của mọi nhà trong dịp tết Đoan Ngọ. Bước vào những ngày đầu tháng 5, khí trời trở nên oi bức, cơ thể người thường xuất hiện một số bệnh do thời tiết gây nên. Theo kinh nghiệm dân gian, vịt sống dưới nước có tính "âm và hàn" ăn vào mát, bổ dưỡng, có tác dụng quân bình nhiệt - hàn. Hơn nữa trong những ngày mùa Xuân - Hè lúa, nếp dồi dào, vịt có nhiều thức ăn, thịt dày, béo mà không dai.

Vì tập tục đó nên trong ngày mồng 5, không khí ở các khu chợ ở Huế bỗng rộn ràng hơn ngày thường, nào là những tiếng kêu cạp cạp cạp của vịt, màu vàng ươm của kê, âm thanh trao đổi của kẻ mua, người bán. Tất cả hòa quyện vào nhau tạo nên những âm thanh nghe rất vui tai. Theo thị trường thì giá vịt năm nay không cao như những năm trước. Một con vịt to chừng 2-3kg được bán ra chỉ khoảng từ 100.000-120.000đ/con nguyên. Với mức giá như thế này, thì người mua cũng vui khi mua được vịt mà người bán cũng tươi cười khi bán được số lượng lớn.

Từ Vịt có thể chế biến thành nhiều món như: quay, hông, hầm,... Món nào cũng hấp dẫn nhưng tiết canh, vịt luộc, cháo vịt là phổ biến và ngon lại phù hợp với tính cách giản đơn của người dân lao động. Ba món này nằm trong một "dãy liên hoàn" của quá trình làm và chế biến vịt.

Thịt vịt luộc và cháo vịt làm rất đơn giản. Bỏ vịt vào nồi nước to sôi sùng sục, canh già lửa, nêm chút muối và một ít gừng để khử mùi vịt. Vịt luộc ngon nếu chín  không teo tóp mà vẫn còn phổng phao, da mỡ vàng óng, có mùi thơm đặc trưng. Vịt luộc chín rồi chặt miếng vừa ăn, chấm với nước mắm gừng.

Sau khi đã có nước luộc thịt  thì  nấu cháo, để lửa  nhỏ cho đến khi cháo đặc quánh. Cháo vịt thường nấu với nguyên liệu là gạo nếp pha lẫn đậu xanh và gạo tẻ, có thể thêm một ít gan, mề, lòng vào nồi sẽ ngon hơn. Húp một muỗng cháo, gắp miếng thịt vịt chấm nước mắm gừng ăn cùng chuối chát, khế chua, rau thơm,.... vị ngọt, chua, cay nồng  còn đọng mãi trong lòng người.

Đi kèm với thịt vịt
là món chề kê. Hương chè kê ngày tết Đoan Ngọ thật quyến rũ, với mùi thơm dịu nhẹ của kê quyện chặt với vị ngọt lịm của đường cát; vị béo bùi của đậu xanh và màu vàng óng ả trông thật đẹp mắt. Tất cả cùng hoà quyện trong bát chè đặc sánh...

Chè kê ở Huế đặc biệt hơn những nơi khác vì có ăn kèm với bánh tráng. Lúc ăn không cần muỗng mà dùng bánh tráng để xúc. màu vàng óng, dẻo thơm, ngọt bùi của chè kê kèm với vị giòn của bánh tráng ăn không ngán mà lại rất ngon.

Ở Huế còn có cả những tục lệ dân dã, ngồ ngộ trong ngày mồng năm. Đúng 12h trưa, mọi người thường ngước mặt lên nhìn mặt trời 1,2 lần, chớp mắt để mắt sáng khỏe và không bị các bệnh về mắt. Rồi ra hái tất cả các lá có trong vườn để chữa bệnh như lá chanh, lá bưởi, lá cam, lá chanh, lá trầu, lá tre…vì người ta quan niệm rằng vào tết Đoan Ngọ, cây cối sẽ tích tụ nhiều dược chất để chống lại dương khí khắc nghiệt nên công hiệu rất tốt. Một tục lệ rất lạ nữa Cứ đúng 12h là lại loay hoay lấy dao ra chặt vài nhát vào những gốc cây ăn quả, chỉ biết làm vậy cây sẽ nhớ mà tuơi tốt và ra trái nhiều hơn. Sau lễ cúng, mọi người lại rủ nhau tụ họp về biển khiến bãi biển đông nghịt người như đi hội. Bởi nhiều người tin rằng nước biển sẽ cuốn phăng đi mọi xui rủi vào ngày tết Đoan Ngọ.

Mỗi một vùng đều có những cách khác nhau trong việc đón tết Đoan Ngọ, nhưng tất cả những tập tục trong ngày lễ tết này của mỗi vùng miền đều được xây dựng trên căn bản nhân nghĩa và đạo đức truyền thống. Trải qua bao nhiêu thời gian nhưng vẫn tồn tại trong mọi người với những ý nghĩa vô cùng cao đẹp. Chúng ta hãy cố gắng tìm hiểu nhiều hơn về những phong tục, tập quán truyền thống để hiểu thêm về đất nước, cũng như càng trân trọng hơn những điều vốn rất có giá trị từ trước đến nay.