Theo sử sách, chùa Cổ Pháp, thôn Đại Đình (thôn Nuốn), xã Tân Hồng, huyện Từ Sơn, được xây dựng từ thế kỷ VIII và đã trùng tu nhiều lần. Bằng chứng của sự trùng tu đã được khắc trên chuông đồng của chùa như sau: “Chùa Cổ Pháp còn có tên là chùa Tương Giang, từ xưa đã có chuông. Sau sự biến Tây Sơn, chuông bị thất lạc. Mùa xuân năm Nhâm Dần (1842) những người hảo tâm trong làng cùng với khách thập phương góp tiền của đúc chuông cao hai thước năm tấc, rộng một thước bốn tấc, hoàn thành ngày 25 tháng 2...”


Năm 1952 chiến tranh hủy hoại ngôi chùa và nhiều cây tháp cổ, nhân dân phải chuyển tượng Phật vào giữa làng để thờ cúng.
Mùa xuân năm Mậu Dần (1998) Thượng tọa Thích Thông Giác thuộc phái Trúc Lâm cùng nhân dân thôn Đại Đình khởi công xây dựng lại chùa. Biết tin này, ngày 15 tháng 6 năm 1998, Hòa thượng Thích Thanh Từ, Viện trưởng thiền viện Trúc Lâm Đà Lạt - Phó Chủ tịch Hội đồng chứng minh Trung ương giáo hội Phật giáo Việt Nam đã gửi thư động viên các phật tử và nhân dân thôn Đại Đình. Trong thư Hòa thượng còn viết các câu thơ, câu kệ của các vị thiền sư tiền bối đã từng trụ trì và có quan hệ với chùa Cổ Pháp như các vị Định Không, La Quý An, Vạn Hạnh, Thưởng Chiếu, Lý Nhân Tông để nhân dân khắc lên nóc chùa và câu đầu Tam bảo. Ngày 19 tháng 6 năm đó, Hòa thượng Thích Thanh Tứ - Phó Chủ tịch Hội đồng trị sự giáo hội Phật giáo Việt Nam đã về Đại Đình cùng nhân dân đặt nóc chùa. Sau đó ngày 20 tháng 2 năm Kỷ Mão (1999) Hòa thượng Thích Thanh Từ từ Đà Lạt ra thăm chùa. Đến ngày 17 tháng 3-1999, Hòa thượng Thích Thanh Sam, Chủ tịch Hội Phật giáo tỉnh Bắc Ninh đã giúp nhân dân Đại Đình làm lễ an vị Phật.

Ngôi chùa hiện nay vẫn nằm trên nền đất cũ của chùa xưa với diện tích 2.236 m2. Chùa gồm nhiều hạng mục công trình. Từ đường 179 nhìn vào là một cái giếng lớn hình chữ nhật rộng khoảng 30 m2, thành giếng được kè đá. Cạnh giếng lớn là giếng nhỏ đường kính khoảng 1 mét. Tương truyền rằng nước giếng này xưa đã được dùng để tắm cho Lý Công Uẩn khi còn nhỏ ngài sống ở đây. Nền giếng đã được lát gạch sạch sẽ. Tiếp đến là tam quan hai tầng, tầng trên dùng làm gác chuông, dưới là cổng chùa (xem ảnh) Tam quan này do vợ chồng ông bà Vũ Duy Tiến và Phạm Thị Xuân Lan cung tiến năm 2004. Sân chùa rộng gần 300 m2 mới được lát gạch đỏ. Hai bên tả hữu là hai ngôi nhà cấp 4, một ngôi 4 gian, một ngôi 3 gian nguyên là lớp học cũ của trường Tiểu học được tạm dùng làm nhà ở của nhà sư và nhà tiếp khách. Chùa chính gồm 7 gian ngoài và 3 gian tam bảo (kết cấu hình chuôi vồ) được xây dựng từ mùa xuân Mậu Dần (1998). Trong chùa có nhiều tượng Phật như tượng bà Phạm Thị Triêu Dung (ảnh) và nhiều hoành phi câu đối sơn son thếp vàng rất mới, ví dụ như câu: “Địa linh dưỡng dục danh nhân kiệt/Thiên định sinh thành nghiệp đế vương” (Nghĩa là: Đất thiêng nuôi dạy người kiệt xuất/Trời định sinh ra bậc đế vương). Ngay trước cửa chùa chính, tọa lạc một pho tượng Phật bà quan âm cao 7 mét trên tòa sen (ảnh) do nhà sư Thích Minh Quyết ở Việt Yên (Bắc Giang) tặng cuối năm 2007.

Qua một thời gian dài loạn ly biến động, nhân dân Đại Đình với ý thức bảo tồn văn hóa dân tộc và quê hương, họ đã giữ lại được 13 pho tượng cổ và một quả chuông. Đáng quý là trên nền đất cũ của chùa vẫn còn một cây mít ước chừng 300 tuổi. Từ sau ngày chùa được trùng tu đến nay, cây mít được hồi sinh đâm chồi nảy lộc, ra nhiều quả ngon.

Năm 2007 sư thầy Thích Đàm Dung về đây trụ trì thì mới hợp cảnh, hợp người, chùa thường có khách đến thăm và tuần tuần tiết tiết dân làng vẫn đến dâng hương lễ Phật.

(Theo: www.bacninh.gov.vn)