Chùa Huy Văn hiện ở trong ngõ Văn Chương, phố Tôn Đức Thắng. Xưa kia đây chính là đất làng Huy Văn, một làng cổ của Thăng Long. Chùa này thờ Phật như bao chùa khác. Nhưng cũng có điểm không giống các chùa khác là, trong chùa Huy Văn có thờ bài vị vua Thái Tổ và bài vị vua Thần Tông nhà Lê. Và, ngay trước chùa lại có một ngôi đền, là đền Dục Khánh. Trong đền có tượng thờ vua Thánh Tông nhà Lê, bên trái là tượng Quang Thục hoàng Thái hậu (thân mẫu Lê Thánh Tông), bên phải là tượng Trường Lạc Hoàng hậu (vợ vua Lê Thánh Tông).
Theo bi ký trong chùa thì chùa Huy Văn được lập từ thời Lê Thái Tông (1434-1442). Thời đó, trong số phi tần nội cung có người họ Ngô tên là Dao Viên. Bà Dao Viên có thai, bị Huệ phi của Thái Tôn dò biết đem lòng ghen tức muốn triệt hạ. Dao Viên được người giúp đêm khuya trốn thoát và đến nương náu ở chùa Huy Văn, sau bà sinh được con trai là Lê Tư Thành (theo "Phạm Thị phả" dẫn ở bộ "Ức trai thi văn tập", thì câu chuyện về bà Ngô Thị Ngọc Dao có hơi khác một chút). Tư Thành thông minh, đĩnh ngộ, được mẹ chăm cho học và giữ gìn không để lộ tung tích. Sau khi các đại thần nhà Lê dẹp yên loạn Nghi Dân, thì đón Lê Tư Thành về triều lập làm vua, đó là Lê Thánh Tông, vị vua hiền minh bậc nhất trong các vua Lê.
Tư Thành lên ngôi vua, tôn thân mẫu làm Quang Thục Hoàng thái hậu. Ông cũng cho sửa sang chùa Huy Văn để ghi nhớ nơi sinh trưởng của mình. Thái hậu không muốn vào sống trong cung nữa, nên Thánh Tôn cho dựng một biệt điện cho bà ở và thờ Phật. Điện ấy là đền Dục Khánh. Thái hậu ở đó được ba mươi năm thì mất, Lê Thánh Tôn cho đúc tượng và chuông, thờ bà ngay tại đền. Tượng và chuông này sau này bị kẻ gian lấy mất. Đến năm Vĩnh Trị thứ 3 và thứ 4 (1678-1679), nhà chùa đứng ra khuyến hóa đúc được chuông và tượng khác. Còn pho tượng Trường Lạc Hoàng hậu thì trong văn bia không ghi thời gian lập tượng.
Trải qua thời gian, cuối Lê, rồi đầu Nguyễn, chùa bị hư hại nhiều. Những người dòng dõi nhà Lê có góp tiền của sửa chùa năm Minh Mệnh thứ 4 (1823). Đến năm Tự Đức thứ 17 (1864) chùa lại được tu sửa. Pho tượng của vua Lê Thánh Tông, nguyên trước đặt ở chùa Khán Sơn (trong khu bách thảo ngày nay), đến cuối triều Lê, khi quân Tây Sơn ra Thăng Long, có toán loạn quân phá chùa Khán Sơn, người ta mới rước về chùa Huy Văn.
Thánh Tông (1442-1497), làm vua từ năm 1460 đến 1497 với hai niên hiệu là Quang Thuận và Hồng Đức. "Ông là vị vua anh hùng, tài lược dù Vũ Đế nhà Hán, Thái Tông nhà Đường cũng không hơn...(Toàn thư). Lê Thánh Tông hết sức chăm lo đến đời sống nhân dân, đặc biệt ưu ái kẻ sĩ. Bởi vậy, 37 năm ông ở ngôi, đất nước có tới 501 đỗ tiến sĩ. Ông giỏi cả thơ và văn, Nôm và Hán đều sâu sắc. Ông để lại nhiều trước tác lớn do ông cùng triều thần cùng làm hoặc riêng ông sáng tác, như "Luật Hồng Đức", "Đại Việt sử ký", "Thiên Nam dư hạ", "Thân Chinh ký sự", "Hồng Đức quốc âm thi tập",... Về cuộc đời Lê Thánh Tông, trong ngọc phả có ghi rằng, khi Thái hậu còn ở cung làm phi tần, một đêm nằm mơ lên Thiên đình xin Ngọc Hoàng cho sinh quý tử. Ngọc Hoàng cho Tiên Đồng xuống đầu thai để làm vua nước Nam, và cho Ngọc Nữ xuống làm bạn trăm năm. Tiên Đồng không vâng lệnh, xin Ngọc Hoàng cho một vị tiên xuống giúp, Ngọc Hoàng chỉ vị tiên chầu bên mình. Vị tiên lạy tạ và có ý từ, Ngọc Hoàng vỗ vào vai bắt phải đi ngay. Rồi Thái hậu có mang, khi sinh Thánh Tôn, thấy có vết cái hốt in trên trán. Sau Thánh Tôn lên ngôi, Thái hậu nói việc chiêm bao cho biết. Từ đó Thánh Tôn có ý tìm những người trong mộng của Thái hậu. Mãi lâu sau, một hôm trong cung có yến tiệc, các đào hát giáo phường vào cung múa hát chầu yến. Giữa lúc tuần tiệc đang vui, một đào nương tuổi đôi tám xinh đẹp nhưng bị câm nên chỉ ngòi gõ phách, bỗng dưng cất lời ca nỉ non như vãn như than: "Hẹn nhau từ thuở Thiên Đình - Lòng nào nỡ phụ tâm tình thế rủ..." Mọi người đều sửng sốt. Vua Thánh Tông gọi đến gần thấy dung nhan cứ ý như Ngọc Nữ mà Thái hậu thấy trong mộng. Vua hỏi quê quán, cha mẹ, người con gái ứa nước mắt kể : "Nàng là con gái Tế Văn hầu Nguyễn Trãi. Vì nỗi nhà oan ức, luôn kìm giữ trong lòng, nói ra không được, đành phải làm câm cho khỏi chịu thêm oan khổ...". Lê Thánh Tôn nghe, cảm thương và cho dẫn người con gái đến chào Thái hậu, rồi kén vào cung, phong làm Trường Lạc Hoàng hậu (trong chính sử chép Trường Lạc Hoàng hậu là con gái Thái úy Nguyễn Đức Trung, người Thanh Hóa).
Sau nữa đến năm Quang Thuận thứ 4 (1463) có khoa thi tiến sĩ, khi các vị tân khoa vào tạ ân, Trạng nguyên Lương Thế Vinh đứng chầu, hai vai so lệch, vua thấy lạ cho dẫn vào bái yết Thái hậu và Hoàng hậu. Cả Thái hậu và Hoàng hậu đều nhận ra vị tiên do Ngọc Hoàng phái xuống giúp nhà vua. Lương Thế Vinh được cử ngay làm Hàn lâm thị độc học sĩ và sung vào Tao đàn sái phu. Hơn năm thế kỷ qua, chùa Huy Văn và Đền Dục Khánh là nơi thờ tự linh nghiêm và cũng đầy cảm động bởi nơi đây lưu giữ thiên huyền thoại ân tình sâu xa như lịch sử.
Nguồn tin: ST
