Từ nghìn năm trước, nhân dân Phú Nhiêu về đây quần cư, tụ họp, bồi đắp dần từ 99 cái đường gò trôi nổi trên cánh đồng chiêm trũng Phú Xuyên thành những xóm làng trù phú, những cánh đồng phì nhiêu.

Mảnh đất an cư lạc nghiệp ấy mang hình dáng con trâu. Khu đình làng được tọa lạc trên đầu con trâu ấy. Đó là một khuôn viên có cảnh quan đẹp giữa mặt làng, có dòng sông êm trôi, có cánh đồng bát ngát. Với tổng diện tích 1.548m², trong đó đất sử dụng xây các hạng mục đình là 627m², gồm 3 tòa nhà đại bái, trung cung, hậu cung, giữa sân đình là một tòa nhà cao tám mái, tạo thành thế kiến trúc hài hòa, bề thế, khang trang, lung linh soi bóng nước. Đúng như bức đại tự xưa có ghi 4 chữ “cận thủy lâu đài”, từ hàng trăm năm nay vẫn lung linh đứng đó với “sân đình, bến nước, cây đa”.



Đình Phú Nhiêu được xây dựng từ rất lâu đời, trải qua nhiều biến thiên của lịch sử và thời gian tàn phá nhưng đã được nhân dân xây dựng, tôn tạo lại nhiều lần. Hiện tại khu đình có quy mô xây dựng theo hình chữ tam, còn giữ được nhiều cấu kiện kiến trúc chạm khắc độc đáo thuộc giai đoạn cuối Lê, đầu Nguyễn (thế kỷ 17 đến 19).



Tòa đại bái, đình ngoài, là một nét ngang của chữ tam, dài 7 gian, với hai mái chảy, lợp ngói mũi nhỏ. Hai đầu bờ nóc đắp bờ đinh, hoa văn tàu lá giắt. Suốt dọc đình nóc đắp lớp lớp “bích vân”, biểu tượng của những đám mây, cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa mùa bội thu. Hai đỉnh đầu hồi đắp long phượng giao thoa, ngũ phúc hài hòa, cầu mong cho dân làng hạnh phúc, thuận hòa. Bên dưới đắp nổi hai voi chiến, có cung tên, có búa sắt, cờ lệnh sẵn sàng ra trận chiến đấu.



Trung cung, là một nét ngang giữa của chữ tam, ba gian hẹp, bên trong làm theo kiểu cuốn vòm, hai bộ vì kèo cũng được làm theo kiểu cánh cung ăn theo mái cuốn vòm, gối vào hai đầu cột chung với đại bái và hậu cung. Dưới hai bức thuận đắp nổi “Tây Phương bạch hổ cầu vào làng ta” và “Thanh Long uốn khúc chầu vào làng ta...”



Hậu cung, cao rộng hơn đại bái, cũng gồm 7 gian. Đây là nơi thờ tự chính của ngôi đình, được xếp thứ tự từ trong trở ra là cung đệ nhất, đệ nhị, đệ tam... đến tòa đại bái... như một tiểu cung đình thờ vua chúa ngày xưa.



Tuy là ba mái, tam cung nhưng nhìn bên ngoài, bên trong vẫn liền một khối, trên mặt bằng gần như hình vuông, mỗi cạnh trên dưới 20m, khá rộng rãi, thông thoáng đủ cho cả làng tụ họp trong những ngày họp việc làng và những ngày lễ hội lớn mà dân làng gọi là ngày “Đại kỳ phước” từ ngày 15-8 đến ngày 18-8 hàng năm, để tôn vinh vị Thành hoàng làng là “Trung thành đại vương thượng đẳng phúc thần” từng cùng “Tản Viên Sơn thánh” giúp vua Hùng Duệ Vương đánh giặc giữ nước Văn Lang.



Liên quan tới đình còn có miếu và chùa Phú Nhiêu, hình thành một cụm di sản văn hóa vật thể vô giá, với nhiều kiến trúc độc đáo, hiếm có. Do đó, cụm di tích đình, miếu, chùa Phú Nhiêu đã được UBND tỉnh xếp hạng lịch sử văn hóa của tỉnh, cuối năm 2004. Đây là vinh dự, tự hào và trách nhiệm của cán bộ, nhân dân Phú Nhiêu, một Làng văn hóa được tỉnh công nhận lần thứ 2./.

Nguồn tin: Nguồn Báo Hà Tây