Chỉ trên con đường thiên lý Bắc-Nam đi qua địa phận huyện Tuy An (tỉnh Phú Yên), du khách đã có thể biết đến 4 địa danh là di tích lịch sử, thắng cảnh cấp quốc gia: đền thờ Lê Thành Phương, đầm Ô Loan, Ngân Sơn-Chí Thạnh và Từ Quang tự (chùa Đá Trắng).

Và hơn thế nữa, lịch sử đã chứng minh Tuy An trước đây là vùng đất có sự tồn tại của người nguyên thuỷ với dụng cụ lao động thô sơ (rìu đá vừa tìm thấy) cho đến nhạc cụ, khí cụ cổ là đàn đá và kèn đá. Tuy An được thiên nhiên hào phóng ban tặng phong cảnh hữu tình với sự đa dạng về địa hình, địa mạo và nhiều cảnh quan kỳ thú... tạo nên sự đa dạng sinh thái rất đặc trưng.

Về Tuy An đếm… di tích

Cả tỉnh Phú yên có 12 di tích lịch sử, văn hoá được công nhận cấp quốc gia, thì Tuy An chiếm phân nửa, chưa kể các danh lam, thắng cảnh, di tích lịch sử chưa được công nhận cấp quốc gia khác.

Từ trung tâm thành phố Tuy Hoà, về hướng Bắc khoảng 20km, là làng Mỹ Phú, xã An Hiệp, nơi có đền thờ Thống soái quân vụ đại thần Lê Thành Phương, người chí sĩ yêu nước dựng cờ Cần Vương. Đền thờ Lê Thành Phương được xây trên một trảng đất cao theo kiến trúc cổ, hướng ra cánh đồng. Năm 1996, mộ và đền thờ ông được Nhà nước công nhận di tích lịch sử cấp quốc gia. Để tưởng nhớ công lao, khí tiết vị anh hùng dân tộc, hàng năm, cứ vào ngày 28 tháng giêng, chính quyền và nhân dân Phú Yên tổ chức lễ dâng hương và mở hội với nhiều trò chơi dân gian, diễn xướng tích xưa thu hút nhân dân khắp tỉnh. Trong dân gian đã truyền câu ca dao nói về ông:

“Ô Loan nước lặng như tờ
Thương người chí sĩ dựng cờ Cần Vương
Trải bao gối đất nằm sương
Một lòng vì nước nêu gương anh hùng”.

Từ đền thờ Lê Thành Phương về phía Bắc, trên đỉnh đèo Quán Cau nhìn về hướng Đông là đầm Ô Loan. Mặt đầm quanh năm nước phẳng lặng thông ra biển và được bao bọc bởi núi tạo thành hình con chim Hạc dang cánh: “Lẻ loi như cụm núi Sầm/Thản nhiên như mặt nước đầm Ô Loan”. Ngoài vẻ đẹp được thiên nhiên ban tặng, đầm Ô Loan còn nổi tiếng với những loài hải sản như ghẹ, hàu, đặc biệt là sò huyết không đâu sánh kịp. Hàng năm vào ngày mồng bảy tháng giêng người dân tổ chức lễ hội đua thuyền và đã trở thành một trong những lễ hội truyền thống lớn của cả tỉnh.

Từ Thị trấn Chí Thạnh xuôi về phía đông chúng ta lại được chiêm ngưỡng một thắng cảnh độc đáo: Gành Đá Đĩa! Gành là những cột đá có tiết diện hình lục giác dựng đều tăm tắp như hình những chiếc điã chồng lên nhau hướng ra xanh ngắt trùng khơi, như mơ, như thật. Theo nghiên cứu khoa học thì đây là hiện tượng “ứng lực”, sự ngưng tụ đột ngột của hiện tượng núi lửa phun trào hay sự sắp đặt của tạo hoá?

Từ Quang tự hay chùa Đá Trắng cũng là một danh lam độc đáo. Chùa toạ lạc trên núi Bạch Thạch thuộc xã An Dân. Chùa được xây dựng cách đây 208 năm. Kiến trúc chùa thanh thoát mà tôn nghiêm, lưng áp vào núi, mặt hướng ra biển như triết lý: Cái thiện trong con người luôn là cội rễ bám sâu, sinh sôi nảy nở và bao la đón nhận tất cả mọi người. Trong những năm kháng chiến chống Pháp, chùa Đá Trắng vừa là pháo đài chiến đấu, vừa là điểm nuôi giấu nghĩa quân, nơi họp bàn cơ mật. Những nhà sư ở đây các đời đều là những chiến sĩ cách mạng, sống hết mình vì đạo pháp và chính nghĩa. Đến chùa Đá Trắng, du khách vừa được chiêm ngường vẻ huyền bí linh thiêng, vừa thưởng thức được phong thuỷ hữu tình, và sản vật nổi tiếng từng được tiến vua: Xoài Đá Trắng. Ca dao có câu “Rủ lên Đá Trắng ăn xoài/ Muốn ăn tương ngọt thiên thai thiếu gì”.

Tuy An còn có hai di tích cách mạng đó là Gò Thì Thùng ở xã An Xuân và Ngân Sơn – Chí Thạnh nơi chứng kiến cuộc thảm sát dã man vào đồng bào yêu nước ngày 7/9/1954. Gò Thì Thùng cũng như Ngân Sơn ngày nay đang từng ngày thay da đổi thịt góp phần vẽ nên bức tranh hoà bình, sung túc và yên ả nên thơ giữa cuộc đời tấp nập.

Ngoài ra, Tuy An là “quê hương” của hai loại nhạc cụ và khí cụ đặc biệt của người xưa, bộ đàn đá và kèn đá. Cùng với đó là hệ thống văn hoá lâu đời, với nhiều đền, đài, miếu mạo thờ cúng thành hoàng cùng nhiều lễ hội truyền thống mang nét đặc trưng. Nhiều những làng nghề truyền thống.

Song song với những di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh thiên nhiên còn ưu đãi cho Tuy An những sản vật nổi tiếng. Đó là: nước mắm Tiên Châu, Xoài Đá Trắng, thịt heo, bánh tráng Hoà Đa, tôm hùm, sò huyết Ô Loan...Tất cả những yếu tố ấy hoà quyện tạo nên một khối tài nguyên đặc biệt, có ý nghĩa to lớn cho phát triển kinh tế du lịch.

Đánh thức nàng công chúa ngủ quên

Nhiều người đã ví tài nguyên du lịch huyện Tuy An như một nàng công chúa yêu kiều đang ngủ quên. Quả đúng như vậy. Bởi những thắng cảnh, danh lam, di tích lịch sử, sản vật, cội nguồn văn hoá lâu nay vẫn vậy. Vấn đề là không ai nghĩ đó là thứ tài sản có giá trị, hoặc có nghĩ đến thì cũng chỉ để biết hoàn toàn không đủ khả năng về kinh tế cũng như hoạch định một chiến lược khai thác hiệu quả.

Nhưng điều này đến nay đã được thay đổi trong nhận thức của lãnh đạo địa phương. Trong mục tiêu phát triển kinh tế xã hội Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện nhiệm kỳ 2005 - 2010 đã xác định, phấn đấu thương mại - dịch vụ - du lịch tăng trưởng hàng năm 14,1%, chiếm tỉ trọng 34,8 % trong cơ cấu kinh tế của huyện. Đồng thời, đặc vấn đề phát triển du lịch tương xứng với tiềm năng của huyện, tranh thủ các nguồn lực đầu tư, có chính sách ưu tiên các dự án xây dựng hạ tầng cơ sở tại các cụm điểm du lịch sẵn có và đánh giá cao về tiềm năng. Mục tiêu đến năm 2010 hoàn tất việc xây dựng 4 khu thị tứ là An Mỹ, An Ninh Đông, An Nghiệp và An Cư. Song hành với đó, huyện chủ trương đẩy mạnh phát triển văn hoá, khôi phục các di chỉ văn hoá khảo cổ, các lễ hội, làng nghề truyền thống, điều này vừa tác động trực tiếp vừa có ý nghĩa chiến lược trong công cuộc xây dựng một nền kinh tế du lịch.

Gần đây, Tuy An đã có một số thay đổi, khởi sắc, bước đầu đã tạo nên một phác thảo xán lạn cho du lịch Tuy An nói riêng và Phú Yên nói chung. Đó là dự án đầu tư khu du lịch núi Thơm với hơn 20 tỷ đồng; là con đường chiến lược, xương sống xuyên qua các xã An Hoà, An Hải, An Ninh Đông đang được xây dựng; là dự án Quốc tế xanh tại An Chấn, sân Golf 18 lỗ hiện đại… Tuy An chắc chắn sẽ trở thành điểm đến hấp dẫn khách du lịch nếu như có một đòn bẩy đủ dài để bật lên khối tài nguyên đồ sộ./.

(Nguồn: Báo Hà Tây)