Câu ca cổ không biết từ thời nào lưu truyền đến nay về một ngọn đèo hiểm trở bậc nhất trên đường thiên lý Bắc Nam - đèo Hải Vân, cách Huế khoảng 70km - nghe vẫn còn rờn rợn:

Đi bộ sợ nhất Hải Vân
Đi thuyền sợ nhất sóng thần hang Dơi
 

Đọc Ký sự Thích Đại Sán, nhà sư Trung Hoa sang truyền giáo ở nước ta khoảng thế kỷ thứ XVI (?), thuật hành trình từ Hội An quay lại Phú Xuân, đoạn qua đèo Hải Vân cũng chỉ mới hình dung được một phần mức độ hoang vắng, hiểm trở của ngọn đèo này.


Đỉnh đèo Hải Vân


Đây là một mạch núi cao trùng điệp kéo dài từ hệ Trường Sơn Bắc chót vót chọc thẳng ra biển Đông, dầm chân vào biển mặn. Mạch núi dựng một bức trường thành kín mít mà theo cách nói của người xưa thì: “Một cánh chim cũng khó lòng bay qua!”.

Thiên ký sự hấp dẫn này có thể là bằng chứng thành văn hiếm hoi kể cho chúng ta nghe một cách sống động về địa hình và thiên nhiên Hải Vân buổi nguyên sơ thời ấy.

Rừng đại ngàn thâm u cây cao bóng cả, suối sâu, thác dữ, lữ khách qua đèo, dù đi bộ, đi cáng hoặc dùng kiệu đều phải len lỏi theo lối mòn cheo leo bên bờ vực. Thảng hoặc, may mắn gặp một tốp dân sơn tràng đốt lửa sưởi bên bờ suối, nhìn nhau bằng con mắt nghi ngại! Chưa kể thú dữ rừng già gầm gào, những con trăn rừng hoang dã đánh võng trên cành cao, những thác nước réo sôi và muôn vàn hiểm nguy theo chân bộ hành từng bước!

Thời Nguyễn, đỉnh đèo được dựng một quan ải. Ải cũ phong sương còn đó, trải bao thăng trầm, dâu bể, vẫn sừng sững trong mây bằng chứng bất hủ của danh xưng “Thiên hạ đệ nhất hùng quan”.



Ải xưa


Thời sau đó, Hải Vân được thuần hóa bằng một công trình giao thông băng qua vực thẳm, suối sâu, bám vào vách núi, trườn trên sườn dốc, vượt yên ngựa chênh vênh, đẹp thì có đẹp nhưng luôn là nỗi ám ảnh của cánh lái xe qua đèo. Biết bao tai nạn thảm khốc trên tuyến đường độc đạo này!

Tình hình đã khác khi một đường hầm gần bảy kilômét xuyên qua lòng núi, nghe đồn hiện đại nhất Đông Nam Á. Ngọn đèo hiểm trở xưa kia nay nguyên vẹn là một cảnh đẹp trong hệ thống danh thắng của đất nước.

Hy vọng một ngày không xa, cung đường đèo cheo leo giữa núi và biển, thường lẩn khuất trong mây này sẽ được Thừa Thiên - Huế và Thành phố Đà Nẵng có chủ trương và biện pháp khai thác một cách hiệu quả, đóng góp vào sự nghiệp phát triển của đất nước.

   
Cửa hầm phía bắc    


Cửa hầm Hải Vân


Nhác thấy cửa hầm phía Nam


(TTO)