Chùa Túy Vân (xã Vinh Hiền, huyện Phú Lộc có từ thời chúa Nguyễn Phúc Tần (1648-1687) và đã được công nhận là Chùa Công (Quốc Tự) từ thời Minh Mạng. Tuy nhiên, trải qua thời gian, Chùa Túy Vân đang lâm vào tình trạng đổ nát....
Một thắng cảnh quốc giaCách thành phố Huế hơn 30km về phía Nam, giữa đầm cầu Hai trời nước mênh mông và Biển Đông đêm ngày sóng vỗ, nổi lên một hòn đảo xanh, hùng vĩ, có dáng dấp như một con chim phụng đang vỗ cánh. Đó là "Túy Vân Sơn" một hòn núi nhỏ gần cửa Tư Hiền, ngày xưa có tên là Mỹ Am Sơn. Núi vốn đã đẹp, nơi đây lại có thêm một ngôi Quốc Tự, làm cho Túy Vân trở thành một thắng cảnh gắn liền với một di tích lịch sử.
Theo sử sách và nhiều nhà nghiên cứu văn hóa Chùa Huế: Chúa Nguyễn Phúc Tần (1648- 1687) đi qua đây, thấy phong cảnh hữu tình, thơ mộng, cho lập một ngôi chùa nhỏ làm nơi cầu phúc cho dân địa phương. Năm Minh Mạng thứ 6 (2826), nhân dịp đến cửa Tư Hiền, Vua ghé thăm Mỹ Am Sơn thấy chùa cổ điêu tàn, hoang vu, mới cho xây dựng lại, và đổi tên là chùa Túy Ba. Năm Minh Mạng thứ 17 (1837), chùa được trùng tu và dựng thêm lầu. Năm Thiệu Trị nguyên niên (1841) được tiếp tục trùng tu và đổi tên chùa là Túy Vân. Vua Thiệu Trị liệt Túy Vân vào hàng thắng cảnh của đất thần kinh trong bài thơ: VÂN SƠN THẮNG TÍCH và cho khắc bia đá dựng bên chùa. Các thời Thành Thái, Bảo Đại đều có trùng tu. Bà Từ Dũ đã cúng 5 mẫu ruộng ở Cầu Hai và 8 mẫu ở Hà Trung đề làm lương đồng cho nhà chùa.
Trên đỉnh Túy Vân, nổi bật lên có ngôi tháp ba tầng gọi là Điếu Tháp Ngư. Leo qua hai chiếc cầu thang gỗ lên đứng ở tầng trên ta có thể nhìn thấy hết toàn cảnh huyện Phú Lộc. Giữa lưng chừng núi là Chùa Chính, dưới chân núi còn có ngôi Chùa Lớn làm chỗ ở cho Chư Tăng, ở đây cũng có đủ tượng, chuông, mõ... Trước, sau chùa cây cảnh, hoa lá sum suê.
Về phía Đông, gần Túy Vân có núi Linh Thái còn gọi là Quy Sơn hay núi Rùa (do núi có hình dáng giống con rùa). Chúa Nguyễn Phúc Tần dừng bước nói đây thấy trên đỉnh núi có ngôi tháp Chàm được người địa phương cho biết là rất linh, bèn cho dời ngôi tháp đi nơi khác rồi lập chùa thờ Phật gọi là chùa Vĩnh Hòa. Về sau, do chiến tranh, chùa, tháp đều điêu tàn cả. Năm 1837, vua Minh Mạng cho dựng chùa Trấn Hải và Lầu Vọng Hải Công một lần với chùa Túy Vân. Nhưng rồi do không có người coi sóc, chùa và lầu gác đều hư nát hết. Tuy vậy, Quy Sơn vẫn không mất đi vẻ đẹp thiên nhiên vốn có, để muôn đời làm đối cảnh cho Túy Vân. Cảnh trí có sự kết hợp giữa núi, đầm và biển cả mênh mông, lại có thêm ngôi chùa với lối kiến trúc cân đối, trang nhã, chan hòa với thiên nhiên thơ mộng làm cho Túy Vân xứng đáng trở thành một thắng cảnh danh tiếng như người xưa đã ghi nhận:"Linh Thái, Túy Vân hệ thị quốc gia chi thắng cảnh" - (Linh Thái- Túy Vân đều chính là thắng cảnh của quốc gia).
Túy Vân bây giờ...Khi chúng tôi trở lại đây, điều may mắn là qua hai cuộc chiến tranh, Túy Vân vẫn giữ được một pháp khí, tượng Phật, đồ thờ tự cùng tranh hoành, bia tháp. Ngoài ra phần kiến trúc chùa và cảnh trí cơ bản vẫn còn được giữ nguyên. Nhưng xót xa thay, giữa trời bình hôm nay, Tuý Vân lại lâm vào nguy cơ đổ nát. Minh chứng cho điều đó: hàng trăm tầng cấp bằng gạch và bị đá nước cuối trôi chỉ còn lại từng tảng đá lởm chởm, nham nhở, ngoằn nghèo rất khó đi. Các cổng chùa chỉ còn trơ trụi xi măng đen sạm trước mưa nắng, ngói của mái đã rơi rớt gần hết. Những bức tường bao quanh chùa xiêu vẹo, nứt nẻ đủ đường.
Nguyên nhân làm cho chùa hoang phế, mất giá trị văn hoá hơn nữa, do số lượng người tứ phương ồ ạt đến đây ngày một nhiều song thật trớ trêu, họ đã "tặng lại" các biểu tượng, kí hiệu, những câu thơ "đắc ý" khắp nơi, thậm chí chính trên bàn thờ Phật vốn uy nghiêm đó. Khó tin được rằng, ngôi Tháp ba tầng gọi là Điếu Ngư Tháp trên đỉnh Tuý Vân nổi bật này cũng là nơi chất chứa hàng lớp rác thải dày đặc, thậm chí phóng uế cả dưới chân Tháp.
Việc vô thức của nhiều người tham quan đã dẫn đến tình trạng danh thắng vốn đã hoang tàng càng trở nên hoang tàng hơn bao giờ hết. Trong khi đó, ngôi Chùa chỉ có vẻn vẹn 1 thầy chủ trì, 1 chú tiểu và 1 cụ già nói không rõ tiếng nên không đủ sức cai quản cả một quần thể di tích. Mặc dù hiện nay phần Chùa chính có tôn tạo lại và một góc Chùa lớn đối diện phá Tam Giang đang tu sửa. Song để tôn tạo, tu sửa quần thể Chùa Tuý Vân được cơ hội phục sinh hoàn toàn có thể xem như một điều gì đó còn rất xa. Chúng tôi gặp một đoàn tham quan ở thủ đô Hà Nội đi ô tô về đây. Tất cả họ đều tỏ thái độ bức xúc: "Tại sao người dân ở đây lại quá thờ ơ và xem thường đối với một di sản văn hoá danh tiếng mà ít nơi nào có được và cho dù có được xây dựng, phục hồi đến đâu nhưng nếu như thiếu sự bảo trì và ý thức của người tham quan thì việc làm đó chỉ là một việc làm vô ích".
Xin nhắc lại rằng: Tuý Vân là thắng cảnh quốc gia, Tuý Vân đang cần được tất cả chúng ta cấp bách đề ra kế hoạch giữ gìn để cho di sản văn hoá quý giá do cha ông ta trải qua nhiều thế hệ đã dày công tôn tạo không bị mai một.
<Nguồn: www.suutap.com>
