Lễ hội điện Hòn Chén-một Festival đặc trưng của Huế



Lễ hội điện Hòn Chén năm nay được tổ chức theo các tập tục truyền thống trong 3 ngày trước rằm tháng 7 âm lịch (từ 21- 23.8.2002). Ba ngày lễ hội này giống như một Festival về văn hóa dân gian trên sông Hương, tấp nập những chiếc thuyền (thuyền kết đôi) với cờ phướn, hương án đủ màu sắc, hành hương về điện Hòn Chén, nơi thờ Thánh Mẫu (nữ thần Thiên Y A Na). Tại khu vực điện sẽ diễn ra Thánh Mẫu tuần du làng Hải Cát, lễ tế làng Hải Cát, lễ cung nghinh Thánh Mẫu hồi loan về điện, lễ phóng sanh, phóng đăng...

Từ xa xưa, đây là lễ tế làng Hải Cát của những cư dân người Việt đầu tiên đến đây sinh sống quanh vùng rừng núi Hương Uyên, đầu nguồn sông Hương. Họ đã tôn thờ Thánh Mẫu Thiên Y A Na như bà Mẹ lớn cứu độ cho dân làng, tôn vinh Thánh Mẫu là Thành Hoàng của làng. Từ miếu thờ Thánh Mẫu của dân làng, điện Hòn Chén được xây dựng từ thời Gia Long, rồi được mở rộng dưới thời Minh Mạng. Ðến thời Ðồng Khánh, điện được trùng tu khang trang và được triều Nguyễn sắc phong thần, đặt tên là Huệ Nam Ðiện, nay là một di tích trong quần thể di tích cố đô Huế, di sản văn hóa thế giới. Từ đây lễ hội hàng năm được xem là quốc lễ, không chỉ là lễ tế làng Hải Cát mà dần dà trở thành lễ hội của tín ngưỡng thờ Mẫu, không chỉ đối với các tín đồ ở Huế mà trải rộng khắp miền Trung và cả miền Nam trước năm 1975. Trải qua những thăng trầm lịch sử, những năm gần đây lễ hội này đã được phục hồi theo các tập tục truyền thống mang đậm màu sắc văn hóa dân gian địa phương.

Hòn Chén là tên dân dã của núi Ngọc Trản (chén ngọc) trong vòng rừng núi Hương Uyên, nơi thờ Thánh Mẫu Thiên Y A Na. Tương truyền, đây là nơi thờ nữ thần Poh Nagar, bà chúa xứ sở của người Chăm, trước khi người Việt đến sinh sống. Thiên Y A Na như là sự hóa thân của nữ thần Poh Nagar theo quan niệm của người Việt, đã khoác chiếc áo tâm linh của người nông dân Việt Nam vốn tôn thờ các vị nữ thần như các bà mẹ hiển linh luôn bảo hộ, chở che và cứu rỗi mình. Thánh Mẫu Thiên Y A Na không chỉ được thờ ở điện Hòn Chén mà còn ở nhiều đình, miếu ở Huế và các tỉnh miền Trung với tên gọi Thiên Y A Na Diễn Ngọc Phi Công Chúa, hay là Bà Chúa Ngọc. Ðây là bà Mẹ lớn trong tín ngưỡng dân gian của các làng xã nông nghiệp việt Nam. Bởi vậy, lễ hội điện Hòn Chén còn được gọi là Lễ Vía Mẹ, không chỉ là của những tín đồ Thiên Tiên Thanh Giáo, mà còn là của những người theo đạo thờ Mẹ, đạo hiếu, đạo làm người. Trong ý nghĩa đó, việc phục hồi lễ hội điện Hòn Chén là phục hồi một giá trị văn hóa truyền thống của một vùng đất


Theo: Nét cố đô