“Địa đạo Vịnh Mốc giống như một tòa lâu đài cổ nằm im lìm trong lòng đất dấu kín biết bao điều kỳ lạ của con người đã làm ra nó và của thời đại mà nó được sinh ra”. Đó là lời giới thiệu sang trọng về Làng hầm Vịnh Mốc đối với du khách bốn phương trước khi bước xuống cửa địa đạo huyền thoại này.

Cái tên Vịnh Mốc xuất xứ từ chuyện ngày xưa giữa hai thôn Vĩnh Ân và Thừa Luật có chôn một cột mốc để phân định ranh giới. Phía Bắc lại có một cái vịnh biển dưới mũi Lài. Nên làng biển nằm giữa hai thôn có tên gọi là Vịnh Mốc.



Vịnh Mốc (thuộc xã Vĩnh Thạch, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị) là một làng chài khiêm nhường có gần 100 nóc nhà nằm trên bờ biển phía đông nam thị trấn Hồ Xá chừng 13km, cách bãi tắm Cửa Tùng 7km về phía Bắc, cách đảo Cồn Cỏ anh hùng 30km về phía Tây. Trong kháng chiến chống Mỹ, Vịnh Mốc có một vị thế vô cùng quan trọng trong việc tập kết và vận chuyển lương thực, vũ khí cho đảo Cồn Cỏ.

Vịnh Mốc đối với người dân Quảng Trị là cả một niềm tự hào không phải vì địa danh này được đứng trong danh mục di tích quốc mà nó là một bảo tàng trung thực về sức sống mãnh liệt của con người nơi đây. Vịnh Mốc không còn giới hạn trong quốc gia mà danh tiếng của nó vang khắp các nẻo vùng trên thế giới.



Tôi biết đến địa danh này từ qua sách báo từ khi còn bé tí, tôi mường tượng đó là một giao thông hào dưới lòng đất có tổng chiều dài trên 2000m (hình như là 2034m) với nhiều ngã ngách mà trục chính khoảng chừng 800m. Đường chỉ rộng khoảng 1m, cao quá đầu (xấp xỉ 1,8m). Mãi đến ngày hôm đó mới được chính kiến tận mắt hố hầm của Vịnh Mốc, thật đáng nể phục.

Trên đường đi, ai cũng xuýt xoa bởi các vườn tiêu xanh đến đậm đà. Trên cái nền đất đỏ 3 gian, những ngôi nhà mới nằm lọt thỏm giữa các vườn tiêu xanh thẳm kéo dài dọc theo con đường nhựa chạy về Vịnh Mốc. Vừa đi vừa được nghe Dung, 1 người bạn dẫn đường, kể về mảnh đất kiên cường một thời bị đạn bom cày xéo, những câu chuyện đời thường được diễn đạt bằng những lời kể bình dị nhưng sao mà thắm thiết.



Mấy chiếc xe máy chạy chầm chậm rồi dừng hẳn trong sân của nhà trưng bày. Đập vào mắt chúng tôi là một câu trích dẫn rút ra từ tác phẩm nổi tiếng của nhà văn người Anh, Xêchxpia "Tồn tại hay không tồn tại". Thực ra tôi không lạ với câu nổi tiếng này nhưng trong hoàn cảnh ấy thì mới thấy hết ý nghĩa của nó. Đó là sự tương phản giữa một bức tranh chụp làng quê Vịnh Mốc trù phú trước năm 1965 và một bức tranh là sự san bằng phá huỷ của làng quê ấy sau đó chỉ mấy tháng.

Người dân Vịnh Mốc đứng trước 2 lựa chọn hoặc bỏ làng đi hoặc bám trụ thì phải chui vào lòng đất. Và cuối cùng họ đã ở lại và họ đã tồn tại. Tồn tại không phải cho bản thân mà cho cả một dân tộc. Vì nếu không có họ thì lấy đâu làm điểm tiếp tế cho đảo Cồn Cỏ cách đó chưa đầy 30 km - một vị trí chiến lược trong cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước. Trong những năm tháng khốc liệt, 17 đứa trẻ sinh ra ở đây được bình an và họ đã lớn lên theo đúng nghĩa sống chứ không còn tồn tại.



"Tuổi thơ con có những gì
Con nằm với đất con đi với hầm"

Người bán vé đưa cho chúng tôi 6 cái đèn pin, chiều cao của đường hầm chỉ hơn 1m7. Tất cả chúng tôi lần lượt bước vào địa đạo. Có đến nơi này mới hiểu được sức sống mãnh liệt của người dân kiên cường.

Làm thế nào mà người ta có thể mang hơn 6000 m3 đất đá ra khỏi nơi đây giữa mưa bom lửa đạn, cả hệ thống đường hầm nối liền thành một công trình khép kính vừa phục vụ chiến đấu ở tầng 1 (độ sâu 8-10m), vừa phụ vụ sinh hoạt của mấy chục hộ dân ở tầng 2 (độ sâu 12-15m) và vừa là nơi trung chuyển hàng hoá, vũ khí ra Cồn Cỏ ở tầng 3 (độ sâu 30m).



Sau một hồi mò mẫm với mấy cây đèn, không mấy khó khăn chúng tôi tìm được đường ra biển. Một đứa trong số đó bảo, giờ ra đến đây mới dám nói chứ đi trong đó sợ không nói được, thấy nó cứ tối tăm thế nào ấy, vậy mà ngày trước người dân sống cả không việc gì.


Theo Bad Man diễn đàn TTVNOL

Làng địa đạo Vịnh Mốc - Một toà lâu đài cổ trong lòng đất Quảng TrịVịnh Mốc (thuộc xã Vĩnh Thạch, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị) là một làng chài khiêm nhường có gần 100 nóc nhà nằm trên bờ biển phía đông nam thị trấn Hồ Xá chừng 13km, cách bãi tắm Cửa Tùng 7km về phía Bắc, cách đảo Cồn Cỏ anh hùng 30km về phía Tây.

Trong kháng chiến chống Mỹ, ngoài đặc điểm chung của Vĩnh Linh là "tuyến đầu của miền Bắc, hậu phương trực tiếp của miền Nam" Vịnh Mốc có một vị thế vô cùng quan trọng cho việc tập kết và vận chuyển lương thực, vu khí cho đảo Cồn Cỏ.
Vào năm 1965, trước sự đánh phá tàn khốc của không quân và pháo binh Mỹ vào Vĩnh Linh, cũng như hầu hết các làng quê khác, Vịnh Mốc đã bị huỷ diệt hoàn toàn. Trước quyết tâm bám trụ quê hương, chi viện chi miền Nam, việc tổ chức phòng tránh cho con người đặt ra hết sức cấp thiết. Với ý chí " một tấc không đi, một li không rời" quân và dân Vĩnh Linh đã chuyển cuộc sống từ mặt đất xuống lòng đất, họ đã kiến tạo một hệ thống làng hầm đồ sộ, độc đáo mà địa đạo Vịnh Mốc là đại diện tiêu biểu nhất.
Cuối năm 1965, các chiến sĩ đồn biên phòng 140, nhân dân Vịnh Mốc, Sơn Hạ đã chọn quả đồi sát mép biển, nằm ở phía Nam làng Vịnh Mốc, bổ nhát cuốc đầu tiên khai sinh ra làng hầm Vịnh Mốc kỳ vĩ này.
Toàn bộ địa đạo được đào trong lòng quả đồi đất đỏ có độ cao chừng 30m, rộng hơn 7ha. Hệ thống đường hầm cấu trúc hình vòm có kích thước khoảng 0,9m x 1,75m với độ dài 2034m bao gồm nhiều nhánh nối thông với nhau qua trục chính dài 780m, có 13 cửa ra vào, được chống đỡ bằng cột nhà, gỗ và nguỵ trang khá kín đáo, tất cả đều đào chếch theo hướng gió, đảm bảo chức năng thông hơi cho đường hầm. Địa đạo gồm 3 tầng có độ sâu và chức năng khác nhau. Tầng 1 cách mặt đất 8 - 10 mét dùng để cơ động chiến đấu và trú ẩn tạm thời, tầng 2 sâu 12 - 15 mét là nơi sống và sinh hoạt của dân làng, tầng 3 có độ sâu hơn 30 mét là nơi trung chuyển hàng hoá, vũ khí ra thuyền lên đảo Cồn Cỏ.
Để đảm bảo cho hàng trăm con người ăn, ở, sinh hoạt an toàn, tiện lợi, dọc hai bên đường hầm người ta khoét vào rất nhiều căn hộ, mỗi căn hộ đủ chỗ cho 3 - 4 người ở. Ngoài ra trong đường hầm còn có hội trường (sức chứa hơn 50 người dùng làm nơi hội họp, biểu diễn văn nghệ, chiếu phim), 3 giếng nước, bếp Hoàng Cầm, kho gạo, trạm phẩu thuật, trạm gác, máy điện thoại … đặc biệt có nhà hộ sinh, nơi ra đời của 17 đứa trẻ suốt trong hai năm 1967 - 1978. Việc tổ chức phòng tránh, bảo vệ địa đạo rất phức tạp, đòi hỏi tính tổ chức, tự giác cao, bởi lẽ không chỉ đạn bom trúc xuổng mà còn người nhái, gián điệp tìm cách xâm nhập. Trong gần 2000 ngày đêm tồn tại (từ 1965 - 1972) việc 17 đứa trẻ ra đời an toàn không một người nào bị thương đã nói lên sự lựa chọn đúng đắn, là sự tích kỳ diệu về mảnh đất và con người nơi đây. Hơn thế nữa, vượt qua hoàn cảnh, họ không chỉ tồn tại mà còn tổ chức hàng trăm chuyến thuyền nan tiếp vận cho đảo Cồn Cỏ. Đảo Cồn Cỏ đứng vững và được Nhà nước tuyên dương anh hùng hai lần trong đó có sự đóng góp xứng đáng của quân và dân làng hầm Vịnh Mốc.
Đây thực sự là một công trình trí tuệ và sự nỗ lực phi thường của quân và dân Vịnh Mốc và lực lượng vũ trang. Trong điều kiện khó khăn thiếu thốn và luôn bị địch rình rập, đánh phá, quân dân Vịnh Mốc - Vĩnh Thạch đã đồng lòng góp sức, tổ chức khoa học hợp lý hoàn thành một khối lượng công việc đồ sộ. Với hơn 18.000 ngày công, đào và vận chuyển ra khỏi lòng đất hơn 6.000m3 đất đá. Mỗi mét đường hầm thực sự là kết tinh tình cảm, trí tuệ, ý chí quyết chiến, quyết thắng của quân dân: Từ cụ già chế tác dụng cụ đến nồi nước chè xanh, bữa cơm đam bạc của các mẹ, các chị và sức lực cường tráng của các chàng trai. Làng hầm ra đời đã tạc vào lịch sử của quân dân Vĩnh Linh, Quảng Trị một nét son rực rỡ của chủ nghĩa anh hùng cách mạng.
Những người dân làng chài nghèo khó hồn hậu đã đi vào cuộc chiến như những người nghĩa sĩ, khác chăng dưới sự lãnh đạo của Đảng họ ý thức được việc mình làm và biết rõ đường mình đi. Chiến tranh đã lùi xa, còn đó một làng hầm huyền thoại ngày ngày truyền lại niềm tin, ý chí cho thế hệ hôm nay và mai sau về sức mạnh nội lực của dân tộc Việt Nam. Từ đây, tất thảy bạn bè và những người từng là "kẻ thù" đều phải thừa nhận sự thần kỳ của một đất nước, một dân tộc mà sự tồn tại và chiến thắng của nó là tất yếu. Có rất nhiều dòng cảm xúc về làng hầm này, tất cả đều công nhận "Làng địa đạo Vịnh Mốc giống như một toà lâu đài cổ nằm im lìm trong lòng đất giấu kín biết bao điều kỳ lạ về những con người đã làm ra nó và thời đại nó đã sinh ra".
Sau khi đất nước hoàn toàn thống nhất, Bộ Văn hoá - Thông tin đã quyết định công nhận địa đạo Vịnh Mốc là di tích quốc gia và đưa vào danh mục di tích đặc biệt quan trọng. Cũng từ đó, di tích này luôn được Đảng, Chính phủ và các ngành chức năng hết sức quan tâm đầu tư tôn tạo để gìn giữ di sản quý báu này. Hiện nay, địa đạo Vịnh Mốc là điểm thu hút mọi du khách đông nhất trong tuyến du lịch nổi tiếng và độc đáo.

Nguồn tin: Nguồn Quảng Trị