Từ thành phố Đồng Hới (Quảng Bình) đi về phía Nam 7km, có biển lớn hướng dẫn cắm sát đường quốc lộ 1A chỉ đường cho du khách theo con đường nhỏ về phía tay phải chừng 1km, khách sẽ đến được khu "Địa đạo Văn La".
Văn La thuộc xã Lương Ninh, huyện Quảng Ninh, Quảng Bình. Văn La là thủ phủ của huyện Quảng Ninh, có phà Quán Hàu, có quốc lộ 1A đi qua, vì thế trong chiến tranh chống Mỹ, nơi đây bị bom đạn Mỹ ngày đêm đánh phá ác liệt.
Địa đạo Văn La là địa đạo đầu tiên và duy nhất ở tỉnh Quảng Bình. Địa đạo là một công trình lao động sáng tạo, thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó của Đảng bộ và nhân dân xã Lương Ninh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Thực hiện nhiệm vụ xây dựng làng chiến đấu, bảo đảm giao thông vận tải và phong trào "Mỗi người dân là một chiến sĩ kiên cường, mỗi thôn xóm là một pháo đài vững chắc", năm 1966, nhân dân thôn Văn La tổ chức đào hàng trăm km giao thông hào xung quanh làng. Thêm nữa, mỗi nhà cũng tự đào hầm trú ẩn để tránh bom, đạn của đế quốc Mỹ. Nhưng khi chiến tranh ngày càng đi vào giai đoạn ác liệt, Mỹ liên tục tăng cường đánh phá nên các hầm trú ẩn tại nhà không đủ bảo đảm an toàn cho nhân dân. Trước tình hình đó, Đảng ủy xã Lương Ninh đã phát huy trí tuệ tập thể, sáng tạo nhiều phương án nhằm bảo đảm tính mạng cho nhân dân, trong đó có phương án tối ưu nhất là đào địa đạo vào sâu trong lòng đất, làm nơi trú ẩn an toàn, tạo điều kiện thuận lợi cho nhân dân yên tâm sản xuất và chiến đấu.
Địa đạo Văn La được khởi công vào giữa tháng 6-1966, trên một ngọn đồi trong làng. Trước mặt địa đạo là đồng ruộng. Bởi vậy, nhân dân trong khi lao động sản xuất, vẫn có thể chạy vào trú ẩn kịp thời khi máy bay Mỹ đến ném bom. Địa đạo được xây dựng gần với khu dân cư, nối cùng với hệ thống giao thông hào chằng chịt khắp trong thôn, đã tạo thành một hệ thống phòng thủ vững chắc trong lòng đất. Lực lượng trực tiếp đào địa đạo là trung đội dân quân xã Lương Ninh gồm 36 chiến sĩ, được chọn từ những xã viên của các đội sản xuất, do đồng chí Nguyễn Chước làm trung đội trưởng. Trung đội chia làm 3 tiểu đội, thay nhau đào. Địa đạo được thiết kế theo chữ L, có 3 cửa ra vào. Địa đạo Văn La có chiều dài hơn 150m, rộng 1,5m, cao 1,8m. Trần địa đạo hình vòng cung.
Qua hơn 360 ngày địa đạo Văn La được hoàn thành. Khi mới đào được 10m, ban đêm đã có người vào ngủ, ban ngày đã có người đến sơ tán để tránh bom. Địa đạo hoàn thành có sức chứa khoảng 300 người.
Trong suốt thời kỳ chiến tranh chống Mỹ cứu nước, địa đạo Văn La đã phát huy được tác dụng, làm nơi trú ẩn an toàn cho nhân dân. Địa đạo Văn La còn là điểm sơ tán cho những thương binh, những chiến sĩ lái xe chở hàng vào chiến trường vào đây trú ngụ để chờ sang phà Quán Hàu. Những em nhỏ từ miền Nam ra sơ tán, trên đường đi, gặp máy bay Mỹ đã vào đây trú ẩn 3, 4 ngày, trong sự cưu mang, giúp đỡ của nhân dân, tự vệ địa phương.
Địa đạo Văn La góp phần không nhỏ trong việc hạn chế những mất mát, thương vong do bom đạn Mỹ gây ra, đồng thời tạo sự yên tâm cho nhân dân vừa sản xuất, vừa chiến đấu, góp phần vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Bởi vậy, ngày 28-12-2005, UBND tỉnh Quảng Bình ra Quyết định xếp hạng di tích lịch sử địa đạo Văn La và năm 2006, được đầu tư hơn 100 triệu đồng để tôn tạo gồm các hạng mục như xây dựng bia kỷ niệm, khơi thông hầm địa đạo và làm đường vào địa đạo.
Theo: Báo điện tử Quân Đội Nhân Dân
