Đó là đề xuất của thầy Trần Trung Hiếu - xuân đường Sử Trường THPT chuyên Phan Bội Châu (TP Vinh, Nghệ An). Theo thầy Hiếu, khi đề cập trận Gạc Ma, sách giáo khoa cần viết ngắn gọn về mưu mô, thủ đoạn đánh chiếm và giết hại 64 quân nhân Việt Nam, từ đó nêu hệ quả của sự kiện này.

Là thầy dạy Lịch sử trường phổ quát, ông có suy nghĩ, trăn trở gì khi nội dung giáo dục về cuộc chiến tranh biên giới 1979 trong SGK hiện hành chỉ gói gọn trong 11 dòng, thậm chí có những cuộc chiến trên biển đảo còn không được nhắc tới?

Thầy Trần Trung Hiếu: Trước tiên, chúng ta phải chính trực trông rằng, SGK Lịch sử phổ quát hiện hành đã có nhiều bất cập về cả hình thức biểu đạt, cấu trúc nội dung và kiến thức lịch sử. Do nhiều nguyên nhân mang tính lịch sử, dù các chuyên gia soạn đã có rất nhiều nạm nhưng vẫn không trách được những thiếu sót mà ngay chính họ cũng không muốn như thế!

Sự khuyết điểm những kiến thức cơ bản đó trong SGK hiện hành vì bất cứ lý do gì, đó là một điều không ưng được. sự thật lịch sử mãi là sự thật và nó diễn ra theo đúng quy luật khách quan, dù có không muốn thì nó vẫn xảy ra. Đừng vì những lý do theo kiểu “tế nhị”, “nhạy cảm” khi nhắc đến quan hệ Việt - Trung để làm SGK môn Sử trở nên phản ánh chưa đúng, chưa đủ, chưa khách quan.

vì sao khi nói đến các cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1946-1954), chống đế quốc Mỹ (1954-1955), SGK lại tả rất chi tiết, đầy đủ, còn khi nói đến các cuộc kháng chiến chống các vương triều phong kiến Trung Quốc (trong SGK Lịch sử lớp 10), SGK khi đặt tên mục bài chỉ nói chung chung là “bắc thuộc”, “phương Bắc”.

SGK Lịch sử lớp 12 phần giai đoạn cuối của kháng chiến chống đế quốc Mỹ đến nay đều nói quá sơ lược, phiến diện, không dám nói đến hạng “quân đội Trung Quốc xâm lược”, không chỉ mưu mô và ra thực chất của cuộc chiến tranh đó là “xâm lăng”, là “bành trướng bá quyền”.

Thực ra, trong vòng khoảng 10 năm (trước khi Trung Quốc và Việt Nam tuyên bố bình thường hóa quan hệ), nhiều sự kiện liên quan đến Trung Quốc và chiến tranh biên giới được nhắc đến trong SGK và các công cụ truyền thông. Từ cuối năm 1990 đến nay, người ta đã cố tình “quên” và không muốn nhắc đến sự kiện này với lý do “gác lại kí vãng” vì “đại cục”!

Hoc sinh phổ biến giờ không còn giống học sinh ngày xưa, không thể áp đặt thông tin một chiều theo kiểu lúc nào lặp đi lặp lại cái điệp khúc “ta thắng, địch thua”, “ta đúng, địch sai”. Chủ nghĩa tư bản thì xấu xa, chủ nghĩa tầng lớp luôn tốt đẹp và ưu việt.

SGK thì tránh né, còn internet thì không. Càng bưng bít, giấu diếm càng khơi dậy sự tò mò và sự hiềm nghi. Các em học trò sẽ tin ai, khi SGK và các phương tiện truyền thông chính thống không đề cập, trong lúc các em có thể cập nhập từng phút trên điện thoại, máy tính trên nhiều nguồn thông tin khác...

Chúng ta cần nên phân biệt rẽ ròi rằng: nhắc lại quá cố dù bi thương hay oai hùng là không phải khơi dậy tư tưởng hằn thù dân tộc, khơi sâu vết thương lòng cho thế hệ trẻ. học sinh cần biết để đoàn luyện tư duy khoa học trọng sự thật lịch sử, biết giá trị về hòa bình, độc lập của một dân tộc đã chịu nhiều đau thương, mất mát. Biết để hoài tưởng và tri ân những anh hùng, liệt sỹ đã hy sinh vì đất nước, từ đó giúp các em có thái độ, cách hành xử đúng đắn hơn, nhân bản hơn về lịch sử trong học tập và cuộc sống.

Bản thân thầy khi dạy đến kiến thức này có tư tưởng tránh né hoặc chỉ dạy lướt qua, bảo đảm đủ nội dung, chương trình mà SGK đã cung cấp hay không?

Hơn 20 năm công tác, tôi đã từng được dạy qua 2 bộ chương trình và nội dung SGK. Dù có những đổi mới, bổ sung, chỉnh sửa trong những lần tái bản, nhưng chương trình và SGK hiện hành vẫn luôn lánh né nhiều sự kiện liên hệ đến Trung Quốc giật cương vực Việt Nam (hải chiến Hoàng Sa ngày 19/1/1974; chiến tranh biên cương Tây-Nam 1975-1978; chiến tranh biên cương phía Bắc 1979-1989; sự kiện Gạc Ma ngày 14/3/1988...).

Nhắc đến các sự kiện và kiến thức như thế, tôi không hề lánh né mà cần nói rõ thực chất các sự kiện đó cho học sinh của mình. Tôi cho rằng, nếu né tránh những sự thật đó, tức thị mình đã không hoàn tất trách nhiệm của một thân phụ Sử và cao hơn nữa, đó là như cảm thấy mình có tội trước lịch sử, trước các bậc tiền nhân và hậu thế!

Phương châm của tôi khi dạy Sử cho học trò của mình là không phải dạy những gì mà mình có, mà dạy những gì học trò muốn nghe, muốn biết và cấp thiết.

Nếu không thầy và các đồng nghiệp có cách nào để học trò hiểu về lịch sử nói chung? Cuộc chiến tranh biên cương 1979 nói riêng ở cái nhìn khách quan, chân thực nhất?

Khi nói về cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc, thực chất nó không nằm vỏn vẹn trong thời gian 1 tháng trong năm 1979, mà sau khi quân đội xâm lược Trung Quốc rút về nước, diễn biến của cuộc chiến tranh này còn kéo dài dằng dai đến hết năm 1989.

Chúng ta cần cương trực nhóng, đó là một cuộc chiến tranh xâm lăng năm mưu đồ chiến lược lâu dài của Trung Quốc là bành trướng Đại hán và bá quyền nước lớn. Song hành với các hành động bằng vũ lực xâm lược, bắn phá, tàn phá, chúng còn gây nên nhiều vụ thảm sát bộ đội và đồng bào ta ở nhiều tỉnh biên cương Việt - Trung. Chúng ta cần có một cách ngó lại, đáng giá lại một số sự thật làm cho sự kiện đó khách quan, chân thực và coi trọng sự thật lịch sử, hãy sòng phẳng với lịch sử.

Nguyễn Duy

(Thực hiện)