Hạ Uy Di , Aloha hay Hawaii State, là tiểu bang hải đảo thứ 50 của Hoa Kỳ. Ðó là một quần đảo nằm trong biển Thái Bình, từ vĩ độ N-2 đến N-22, liên kết với nhau như những chuỗi mắt của một dây xích
HẠ UY DI
THIÊN ÐƯỜNG NƠI HẠ GIỚI
Hạ Uy Di , Aloha hay Hawaii State, là tiểu bang hải đảo thứ 50 của Hoa Kỳ. Ðó là một quần đảo nằm trong biển Thái Bình, từ vĩ độ N-2 đến N-22, liên kết với nhau như những chuỗi mắt của một dây xích dài, được cấu tạo bởi san hô và đá chảy, do các rặng hỏa sơn đã có từ lâu đời. Hạ Uy Di là trung tâm du lịch của thế giới vì khí hậu mát mẻ quanh năm, phong cảnh hữu tình và rất tiện lợi trong việc đi lại. Tóm lại Hạ Uy Di là điểm hẹn của những phi vụ từ Á-Úc sang Mỹ Châu, đồng thời cũng là bến đỗ của các chuyến hải trình vượt đại dương, là nơi gặp gỡ hội nghị, của hầu hết các nguyên thủ quốc gia, chính khách, kinh tế gia và lãnh tụ tôn giáo trên thế giới.
Hạ Uy Di gồm 8 đảo riêng biệt, có diện tích chung là 6471 dặm vuông hay 17.670 km2, dân số là 1.115.274 người, thủ đô là thành phố Honolulu có 836.231 người. Theo thống kê năm 2003 thì đảo Hawaii có 120.317 người, Maui có 100.374 người và Kauai 51.177 người. Các đảo nhỏ khác như Molokai, LaNai và Nihau dân số thưa thớt, chỉ là đồn điền trồng thơm mía và là chỗ dừng chân của các ngư phủ. Riêng đảo Kahoolawe hiện nay là căn cứ quân sự của quân lực Hiệp Chủng Quốc. Trên đảo Oahu có Bộ Tư Lệnh Hạm Ðội số 7 và Sư Ðoàn 25 BB- Hoa Kỳ, đơn vị từng tham chiến tại VN, có bản doanh đóng ở Ðồng Dù-Củ Chi, tỉnh Hậu Nghĩa năm nào.
Vì được tạo thành bởi núi lửa nên đất đai ở các đảo rất phì nhiêu, mưa nhiều ở những vùng sát núi nhưng tại thành phố biển Lahaina, thủ phủ của đảo Maui, mặt trời xích đạo luôn le lói quanh năm, rất thích hợp với du khách muôn phương, nhất là những cư dân sống trong vùng lạnh giá như Bắc Âu, Bắc Mỹ, Nhật Bổn... tới để tắm nắng, khoe rốn và tung tăng trong vùng biển mặn.
Thủ đô của Hải Ðảo là thành phố Honolulu, có dân số gần triệu người, nếu tính chung với các vùng ngoại ô đông đúc trên 335.000 người. Ðây là thiên đàng lý tưởng của những di dân từ Hoa Lục, Nam Hàn, Phi Luật Tân và Thái Lan, vì môi trường sống và khí hậu rất thích hợp. Trái lại cộng đồng người Việt tị nạn Cộng Sản đã có mặt tại đây từ trước năm 1975 càng ngày càng ít đi, do việc làm ít ỏi và khó khăn, buôn bán, mở nhà hàng tiệm ăn và ngay tới nghề lái Taxi cũng cạnh tranh rất gay gắt với dân tứ xứ vốn quen chịu khó. Nói chung do đời sống đất đỏ.. nên gần như người Việt, những ai có điều kiện, đều di chuyển vào đất liền. Tóm lại, tuy dân số ngày càng đông đúc, xô bồ cũng như đã được Tây phương hóa cùng chịu ảnh hưởng sâu sắc của Cơ Ðốc Giáo nhưng tới nay người bản xứ vẫn còn giữ được nguyên vẹn các di tích cổ truyền của tổ tiên. Ðó cũng là lý do then chốt thu hút du khách muôn phương. Cho nên không có gì lạ, trước năm 1975 Sài Gòn được thế giới xưng tụng là hòn ngọc Viễn Ðông, thì muôn đời các văn nhân nghệ sĩ, đã ngớt và tiếc lời, gọi Hạ Uy Di là thiên đàng hạ giới, bởi những quyến rũ trang đài, mà chắc không một chốn nào, kể cả Marquesans, Tahiti .. sánh kịp.
1-HẠ UY DI THIÊN ÐÀNG HẠ GIỚI :
Quần đảo Hạ Uy Di gồm 8 đảo : Hawaii, Oahu, Maui, Molokai, Lanai, Kauai, Niihau và Kahoolawe. Về phương diện địa lý, quần đảo Hạ Uy Di tương đối bằng phẳng hơn, khi từ trên phi cơ nhìn xuống, thấy cảnh vật không khác gì một tấm thảm màu xanh, được dệt bằng cây cỏ, đất núi, lơ lửng vật vờ như một con tàu khổng lồ , đang neo giữa biển khơi trùng hằng huyễn hoặc.
Ðến cõi thiên đường hạ giới,dù có rong chơi bất cứ một miền đất nào chăng nửa, khách nhàn du đều được thưởng thức vũ điệu Hula cổ truyền , chèo thuyền độc mộc, chiêm ngưỡng các công trình kiến trúc cũng như nhiều nghệ thuật điêu khắc, chạm trổ trên đá, gỗ và kim loại.
Theo sử liệu, trước khi trở thành một tiểu bang của Hiệp Chủng Quốc, các đảo thuộc quần đảo Hạ Uy Di đều là những tiểu quốc riêng biệt. Nói chung, mỗi đảo là một vương quốc với vua chúa, văn vỏ, phi tần và thần dân. Chế độ quân chủ ,đã kéo dài trên 11 thế kỷ, tạo thành một xã hội phong kiến cực đoan, bất công và chia phân giai cấp mà ngày nay còn lưu lại hai danh từ độc đáo: ALII và KALIWA.
‘AIII‘ tiếng địa phương , dùng để chỉ giai cấp cầm quyền, bao gồm vua chúa, hoàng gia và triều đình. Nói chung là giới thượng lưu quyền quý, nắm trọn tài sản và mạng sống của thần dân trên đảo. Còn ‘KALIWA’ thì đồng nghĩa với Nô Lệ, dùng để chỉ giai cấp tiện dân, bao gồm nông dân, người lao động, thương buôn, kẻ săn bắn và bạn biển. Tuy chỉ là đảo quốc nhưng đời sống của vua chúa và hoàng gia tại đây rất xa hoa và cao ngạo. Từ ngữ ‘ALII NUI’ đồng nghĩa với Thiên Tử, Hoàng Ðế của Trung Hoa cổ, được dân chúng Hạ Uy Di tôn sùng hơn thần thánh, qua thuật ngữ ‘Goldlono-God Makahiki‘. Có điều ở đây không theo chế độ cha truyền con nối, nếu người kế vị bất tài vô đạo.
Cuộc sống bình lặng của đảo quốc chính thức nổi sóng gió vào năm 1778, khi những chuyến thuyền do Thuyền Trưởng Cook, ghé đảo Kauai, mang hơi hướng văn minh Tây phương thổi nhẹ vào tâm hồn người bản địa, chấm dứt cơn mê ngủ trầm kha tại Hạ Uy Di, trên 11 thế kỷ tăm tối, man rợ.
Ðại anh hùng có công thống nhất đảo quốc, cũng như canh tân Hạ Uy Di thành cõi thiên đường hạ giới ngày này là Hoàng Ðế Kamehameha đệ nhất, cháu của Vua Kalaniopuu, xứ Hawaii hay Big Island. Lên làm vua khi chú băng hà, Ông lần hồi bình phục các đảo khác bằng quân sự, chỉ có vua Kauai, tự động xin quy hàng. Hạ Uy Di chính thức thống nhất vào năm 1810.
Theo chân Thuyền Trưởng Cook, các nhà truyền giáo phương tây cũng tìm đến đây để truyền đạo, mà khởi đầu là Giáo Hội Thanh Giáo của người Anh ở New England. Công lớn nhất của các vị giáo sĩ, đối với người Hawaii, là việc tạo thành chữ viết riêng cho họ, giống nhu chữ Quốc Ngữ của VN, nhưng giản dị hơn vì chỉ sử dụng có 5 nguyên âm + 7 phụ âm chính của La Tinh. Nhờ vậy, từ đó người bản xứ có thể đọc và viết ngôn ngữ của các đảo, một cách thống nhất, tiện lợi và dễ dàng. Cũng từ đó, kéo dài thời gian hơn 30 năm, đã có 14 Hôi truyền giáo quốc tế, gồm Cơ Ðốc, Tin Lành, Chính Thống và Do Thái, lần lượt gieo rắc giáo lý cùng thiên ân, làm cho người bản địa lần hồi thuần lý, bớt đi những ngày thù hận, chém giết thuở nào.
Chế độ quân chủ tiếp tục trên đảo quốc tới năm 1893 thì cáo chung. Năm 1894, Hạ Uy Di trở thành nước Cộng Hòa cho tới năm 1900 thì bị các thế lực thưc dân phương tây như Y Pha Nho, Bồ Ðào Nha, Hòa Lan.. xâu xé, chia chác hoặc bằng võ lực hay tiền bạc. Từ đó người Hawaii lại trở về cuôc sống đồ đá tăm tối, dưới ách nô lệ ngoại nhân suốt nửa thế kỷ trầm kha tận tuyệt. Ngày 12-3-1950 Hạ Uy Di trở thành tiểu bang thứ 50 của Hoa Kỳ sau khi nước này đã dùng tiền bạc mua lại trong tay các chủ nhân ông thực dân da trắng, kể cả người Nhật.
+ HONOLULU TRÊN ÐẢO OAHU
Thăm viếng Hạ Uy Di không thể không đến Honolulu được, vì đây chẳng những là thủ phủ của vương quốc mà còn là điểm chính của các cuộc vui nơi cõi thiên đàng. Theo sử liệu, đảo Oahu cũng như các đảo khác tại đây được tạo thành bởi nham thạch của các hỏa sơn đã ngưng hoạt động từ lâu. Toàn đảo có hai rặng núi riêng rẽ, Koolau Range hướng Bắc-Nam, còn rặng West Wainea thì chạy dọc theo bờ biễn phía Tây. Cánh đồng đất đỏ phì nhiêu Leilehua tại trung tam đảo, là nơi sản xuất mía, thơm, hoa quả và rau cải miền nhiệt đới.
Ngoài việc tắm nắng và tắm biển, khách nhàn du còn được thưởng thức nhiều cuộc chơi khác như viếng thăm Trung Tâm Văn Hoá Polynésian ở Laie, Làng nuôi cá hay Sea Life Park, ăn Luau ngoài trời, giữa bóng lửa chập chùng từ các ngọn đuốc, trong tiếng trống cồng, đờn sáo và vũ điệu Hula cổ truyền của người Nam Á Ða Ðảo, do các nam nữ vũ công bản địa trình diễn, mà động tác ‘Lắc Mông’ một cách ru hồn, sẽ làm cho các chàng du phương nhớ mãi. Ngoài ra còn tới thăm di tích lịch sử Trân Châu Cảng, Nghĩa Ðịa Quốc Gia, Pali Lookout.. sau rốt rình chụp hình hay quay phim ‘Rồng Lấy Nước‘ , ở vịnh Bắc thuộc vùng biển Makaha.
Honolulu phát triển từ năm 1850, khi Ðại Ðế Kamehameha đệ nhất, quyết định thiên đô đảo quốc, từ thủ phủ Lahaina, trên đảo Maui, sang Honolulu thuộc đảo Oahu cho tới bây giờ. Nhờ vậy mà nơi này đã lột xác thay da, từ một làng đánh cá nghèo nàn với những túp lều tranh xiêu vẹo, cô tịch nơi biển cát, đã biến thành một chốn đế đô cao sang diễm tuyệt, với các kiến trúc hòa hợp đông tây, mà dám chắc không nơi nào sánh kịp. Trong vùng du ngoạn Waikiki, những con đường chạy dọc ven biển tràn rợp hàng ngàn bóng dừa xanh cao lã ngọn, được bàn tay con người chăm bón vén khéo liên tục. Trân Châu Cảng kế đó, với địa thế vô cùng thuận lợi, nước sâu, có vịnh kín giúp tàu thuyền các loại tránh bảo, tu sửa. Ðây cũng là nơi tụ tập của các thuyền buôn cũng như các tàu săn cá voi bốn phương, sau cuộc hải hành , trở về mua bán, tìm gái và quăng tiền ra cửa sổ , sau những tiếng cười nghiêng ngửa của giai nhân , miền biển ngọc. Năm 1778, theo thống kê vương quốc có 230.000 người. Năm 1800 dân số tăng hơn 80.000 người. Ðó là số công nhân của các Ðồn Ðiền Thơm, Mía, được trồng khắp các đảo. Số công nhân trên, đông nhất vẫn là người Trung Hoa, Nhật Bản, Triều Tiên, Phi Luật Tân, Puerto Rico và Bồ Ðào Nha. Sau đó, số di dân này đã lai giống với người bản địa, qua hai thế kỷ, tạo thành thế hệ người Hawaiian mới như ngày nay.
Tuy là một thành phố của Mỹ nhưng trên đảo Oahu lại có nhiều chùa Phật Giáo của người Nhật, Trung Hoa và Ðại Hàn. Sau năm 1975, có nhiều người VN đến tị nạn cọng sản và đã xây dựng được hai trung tâm Phật Giáo, đó la chùa Linh Sơn và Chân Không Thiền Viện, do các đại sư Trí Hải và Thông Hải trụ trì. Nơi nào cũng đông tín hữu nhất là những dịp lễ vía, Phật Ðản và Tết Nguyên Ðán thiêng liêng của dân tộc.
+ KAUAI
Ở phía bắc đảo Oahu, cách thủ phủ Honolulu chừng 20 phút máy bay. Ðây là Làng Hoa, cũng là Vườn Ðịa Ðàng của vương quốc, chốn lý tưởng của các nhà làm phim, các đạo diễn dựng phim trường, trong một không gian có đủ biền, sóng, núi, hang dộng và những huyền thoại rợn người về chuyện ma quỷ. Ở đây hoa mọc khắp chốn, từ hoa trồng tới hoa dại, vì ảnh hưởng của mưa phùn quanh năm. Bắc đảo núi cao dựng đứng như tường thành, nên ngăn được nhiều trận bão tố. Trái lại ở miền Nam, ờ cát thoai thoải, còn thung lũng trung ương rất phì nhiêu, có nhiều đồn điền thơm mía.
Thuyền Trưởng Cook là người đã đem gió văn minh Tây Phương đến khai hóa tâm hồn dân bản địa, do ảnh hưởng nặng nề của văn hóa Polynesian, nên rất dị đoan và có nhiều hủ tục. Waia Leale là nơi phát sinh hằng trăm thác nước hùng vỹ, đổ xuống các ao hồ, rồi cùng chảy ra biển cả. Thủ đô của đảo là thành phố Lihue, nằm cạnh hải cảng Niumalu Beach. Ðây là một thành phố củ kỹ, cô tịch nhưng khắp nơi tràn ngập hoa lá, chim chóc và các hồ cá nhân tạo. Tới nay mộ phần của các vua chúa Kauai vẫn còn tại Fern Grotto. Riêng những kẻ to gan lớn mật, muốn đùa giỡn với quỷ ma, thì tới các hang đông mù sương ẩm thấp tại Haena. Riêng vùng Elizabeth Port, ngày nay vẫn còn dấu vết của Người Nga để lại, gồm một bưu trạm và vài pháo đài củ kỷ.
+ ÐẢO MOLOKAI VÀ LANAI
Là hai vựa đườngcủa nước Mỹ và đảo Lanai đứng đầu thế giới về sản xuát thơm, mỗi ngày công nhân hái được 1.300.000 trái. Ngoài ra cả hai đảo cũng là trung tâm du lịch của tiểu bang, với phong cảnh, điạ thế gần giống như các đảo Oahu, Hawaii, Maui và Kauai. Vịnh Penguin Bank, cách bờ biển Molokai chừng 27 hải lý, được xem như là vựa cá của Hạ Uy Di. Ở đây có đủ tất cả các loại hải sản nổi tiếng và cực quý như các loại cá dùng ăn sống Uku, Mahi Mahi, Opaka Paka, Ulua, Ahi và Ono. Cá Ahi đắt nhất vì là món ăn chính của người địa phương cũng như du khach Nhật, qua cái tên Oriental Sashimi. Ngoài ra khí hậu trên đảo Lanai rất ấm áp, không khác gì tại miền nắng ấm California. Ðảo này ngoài một thị trấn nhỏ , tất cả các vùng còn lại đều trồng thơm. Tóm lại cả hai đảo Molokai và Lanai , hiện nay là trung tâm săn bắn lý tưởng, vì có nhiều sơn dương, nai, heo rừng và nhiều loại chim lạ.
+ BIG ISLAND hay ÐẢO HAWAII
Người địa phương gọi đảo của mình là Big Island. Ðảo có diện tích lớn nhất, nhưng dân số thì đứng thứ 2 tiểu bang, hiện đang phát triển mạnh về du lịch và các kỹ nghệ chế biến như đường, thực phẩm đóng hộp, nghề tạc đá, khắc gỗ. Nhiều công ty lớn có văn phòng trên đảo vì giá thuê rẽ hơn các nơi khác. Mới đây theo báo Honolulu loan tin, BTL. Ðệ Thất Hạm Ðội Hoa Kỳ đã cho di chuyển nhiều cơ quan cũng như chiến hạm, từ Trân Châu Cảng đến Big Island. Ðảo nổi tiếng xưa nay, với hai rặng núi lửa trẻ, thỉnh thoảng hoạt động, đó là Maunakea (13.796 ft) và Mauna Loa (13136 ft). Ðảo Hawaii đất đai mông mênh, phong cảnh vô cùng hùng vỷ và man dã, núi non đồ sộ cao ngất, hỏa diệm sơn thường ngun ngút lửa khói cho tới năm 1965 tạm ngưng nhưng mấy năm gần đây lại mở miệng. Trên đảo có Công Viên Quốc Gia Hawaiian Volcanoes National Park, rộng 344 dặm vuông, chiếm phần lớn diện tích của Miền Ðá Chảy Mauna Kea và Loa, giữa hai thành phố du lịch Hilo và Kailua-Kona hiện đang phát triển mạnh. Ðây cũng là điểm thu hút các du khách và những nguời hành hương Á Châu như VN, Ðại Hàn, Trung Hoa, Thái Lan và Nhận Bổn, thường tới cúng vái, cầu lộc và trả lễ cho Nữ Thần Ðảo Chúa Hawaii, nghe nói rất linh thiêng và thường giúp cho nhiều người tai qua nạn khỏi. T5i đây cón có nhiều cây đại thụ xanh ngất, nhánh lá xum xê, cao tới vài chục mét, ngạo nghễ cùng với năm tháng sống trong biển lửa. Thành phố Hilo hiên nay là thủ đô của thế giới về các loại Hoa Lan, dẫn đầu chẵng những về lượng sản xuất, mà còn trội nhất phẩm chất pha trộn các màu sắc, sặc sở, tươi mát, không nơi nào sánh kịp. Ngoài ra còn có Macada-Nia Nuts, một loại hột ăn bùi bùi, giống như hột đào của VN, được trồng thành rùng khắp đảo.
Puna là một điểm du lịch, nằm về hướng tây nam của đảo. Ðây là một kỳ quan nổi tiếng, với bãi biển đất đen, do nham thạch tạo thành. Kế cận là làng truyền giáo Keoke của Hôi truyền giáo St Benedist’s do giáo sĩ John , người Bỉ dựng từ năm 1902. Trong rừng có rất nhiều sơn duơng, nai và heo rừng, tha hồ săn bắn. Trên đảo còn có ngôi làng Kapaau, được xem là đất tổ, vì là nơi phát xuất của dòng họ Kamehameha. Tiếc thay, ngôi làng nổi tiếng trên, giờ đã chìm sâu dưới đáy biển nhưng vẫn còn Kohala, sinh quán của Ðại Ðế , được trùng tu, dựng đài kỷ niệm. Ngoài ra trên đảo, còn có một đài kỷ niệm thứ 2 ở Kealakekua, một bãi biển thanh lịch,khắp nơi đầy bóng dừa xanh, để ghi nhớ ơn của thuyền trưởng Cook, người đã mang gió văn minh vào vương quốc. Ông tạ thế tại đó vào năm 1779.
+ MAUI
Ðảo đứng hàng thứ 2 trong tiểu bang về diện tích cũng như dân số hiện nay là 100.754 người. Maui hiện đang trên đà xây cất, kiến thiết đường xá, phi trường, cao ốc và nhất là hệ thống khách sạn khắp nơi trên đảo, tại các trung tâm du lịch Lahaina, Kihei và Wailea. Nói chung, đảo Maui hiên được xem như Honolulu thứ 2, trong tương lai gần sẽ là cửa ngỏ , đón khách vào nước Mỹ , từ Viễn Ðông, Úc và Nam Cực.
Như các đảo khác trong quần đảo Hawaii, đảo Maui được hình thành từ nham thạch của hai rặng núi lửa trên đảo nhưng đã ngưng hoạt động từ lâu. Cả hai đều có phong cảnh rất hưu tình , nhất là thung lũng Iao, nơi có đài kỷ niệm của hầu hết các sắc dân như Hoa, Nhật, Phi, Bồ.. từng là công nhân dồn điền thơm-mía tại các đảo. Ở đây khí hâu bốn mùa luôn mát mẻ lành lạnh, khắp nơi sương mù giăng bốn hướng, trên đầu các ngọn thông Bắc Mỹ cao vút, im lìm. Thung lũng Iao Needle từng là chiến trường đẫm máu, giữa quân của vua Maui và Ðại Ðế Kamehameha đệ I, vào năm 1790. Sau khi chiến thắng, Lahaina được chọn làm thủ đô của vương quốc, trước khi thiên về Honolulu , trên đảo Oahu.
Rặng Koolau Range có độ cao trên 10.000 bộ, mà đỉnh cao nhất là ngọn núi lửa Haleakala Crater, có đáy 7,50 dặm chiều dài và 2,50 dặm chiều ngang, 3000 bộ chiều sâu và 19 dặm vuông diện tích. Ðường lên công viên trên đỉnh núi, ngoằn ngoèo, trôn ốc như từ Eo Gió lên Ðơn Dương, trên đèo Ngoạn Mục tại VN. Ở đây khách có cảm tưởng, như đang đi trên mây về gió, vì càng lên cao , mây như bị đùn xuống thấp. Qua nhiều đoạn , xe phải mò mẳm , quờ quạng bò trong tầng mây, kể từ độ cao 7000 bộ.
Từ Hosmer Grove cao 9745 ft, ta có thể quan sát toàn bộ đảo Maui và đến tận miệng núi lửa, dù đã ngưng hoạt động nhưng vẫn còn nghi ngút khói. Ði thêm 3 dặm nửa thì tới đỉnh cao nhất Haleakala. Tại đây có một nhà hình bát giac, chung quanh có vách kiếng, vừa để du khách trốn giá lạnh cũng như đón vầng thái dương nhô lên từ mặt biển.
Thăm miền Halpakala cũng là một thích thú tuyệt diệu, vì vừa hưởng cảm giác đi mây về gió, vừa thả hồn lâng lâng trong không gian hỗn độn muôn trùng, vừa biết thế nào là sự buốt cóng của miền quan tái, vừa có thần kinh căng thẳng, khi thả xe từ độ cao 10.000 bộ xuống. Chung quanh cảnh vật thật hoang dã, lạnh lùng, cho tới cao độ 5000 bộ, mới thấy sự sống. Vùng này, thông Bắc Mỹ mọc khắp nơi. Thung lũng là những đồng cỏ xanh tốt, nuôi bò ngựa. Thị trấn Kula miền núi có cư dân phần lớn là con cháu người Bồ, đã tới đây để làm công nhân đồn điền thơm mía.
+ THỦ PHỦ LAHAINA
Khởi thủy chỉ là một làng đánh cá, cũng là bến của các thuyền săn cá voi muôn phương, ghé vào tìm rượu, gái và tiếp tế. Riêng các nhà truyền giáo phải vượt qua trăm ngàn nguy hiểm, mới vào được đảo vì những luật lệ khe khắc của vướng quốc. Sự phát triển của thủ phủ Lahaina, tới năm 1860 thì ngưng trệ, vì dầu lửa thay thế dầu cá voi, dùng để thắp đèn. Trong khi đó Honolulu lần hồi chiếm lĩnh địa vị độc tôn trong vương quốc và trở thành thủ đô cả nước. Lahaina lại trở về với cuộc sống thầm lặng của một làng đánh cá ven biển, cho tới thập niên 80 của thế kỷ 20, mới được vực dậy, khi phong trào du lịch bùng nổ tại thiên đàng hạ giới.
<Tham khảo>
