Đình Nhân Kiệt
Tại thôn Nhân Kiệt xã Hùng Thắng. Thờ Đình Điền và Phu nhân. Quê Gia Viễn Ninh Bình, ông có công lớn trong việc xây dựng triều Đinh ở thế kỷ thứ X

Khi Lê Hoàn lên ngôi, giữ phận tôi trung, ông về trang Thanh Trung (Nhân Kiệt) khai hoang, lập ấp, đào sông. Cuối đời ông về Đằng Man, Lam Sơn (Thị Xã Hưng Yên) là quê vợ và mất ở đấy. Nhân Kiệt là Làng kháng chiến tiêu biểu của tỉnh. Đình có từ thời Lê Trung Hưng, trùng tu vào thời Nguyễn(1912) quy mô lớn gồm 3 toà, 12 gian, công trình bị phá huỷ trong kháng chiến chống Pháp, nay chỉ còn hậu cung, tiền tế, trùng tu năm 1994, di vật còn một tam quan lớn xây dựng năm 1929, thần tích và sắc phong

Hùng Thắng là một trung tâm sản xuất gốm thế kỷ XV- XVII ở các thôn Thuần Lương và Phúc Lão đã được khai quật và bảo tồn.

Lễ hội hằng năm tổ chức vào ngày 10-15 tháng hai.

Khu di tích được xếp hạng năm 1995




Chùa Phú Khê
tên tự là Thiên Phúc tự, tại thôn Phú Khê, xã Thái Học; thờ Phật theo phái Đại thừa. đây còn là cơ sở Cách mạng và kháng chiến. Xây dựng từ thế kyt XV, trùng tu vào TK XVI. Di tích hiện còn trùng tu năm Thành Thái 12(1900); kiểu chữ đinh, quy mô nhỏ, 5 gian tiền đườn, 3 gian hậu cung 3 gian. Liền kề phía nam có đền thờ Mẫu, phía tây có đình làng. Có 6 bia ký về qua trình xây dựng chùa từ TK XVI - XIX

Lễ hội hằng năm vào ngày

Di tích được xếp hạng năm 1997.

Đình Cúc Bồ
Tại thôn Cúc Bồ nôm gọi là làng Gọc, xã Kiến Quốc, Quê hương Khúc Thùa Dụ, nơi có nghề làm đình chùa nổi tiếng xứ Đông; thờ Khúc Thùa Dụ và thành hoàng Đào Hiển tướng của nhà Lý, hy sinh tại Khâm Châu (Trung Quốc )

Đình được xây dựng vào thời hậu Lê vơí quy mô lớn kiểu chữ công,7 gian tiền tế hai gian ống muống, ba gian hậu cung, năm 1950 bị giặc đốt phá, kiến trúc hiện tại nguyên là miếu Cúc Bồ chuyển về thay ngôi đình cũ, kiểu chữ đinh , 5 gian tiền tế , 3 gian hậu cung, kiến trúc Nguyễn; hiện còn nhiều cổ vật, điển hình là đôi quán tẩy trúc hoá long. Tại xã còn nhiều di tích thời Bắc thuộc.

Lễ hội hàng năm tổ chức vào 14-16 tháng giêng.

Di tích được xếp hạng năm 1998.




Đình Mộ Trạch
Tại làng Mộ Trạch hay làng Chằm Thượng, xã Tân Hồng, thờ Vũ Hồn người Phúc Kiến, năm 825 làm thứ sử Giao Châu -người lập ấp Khả Mộ nay là Mộ Trạch

Năm 843 Vũ Hồn nghỉ việc quan, mang mẹ về sống ở Khả Mộ và mất ở đây năm 853. Đình Mộ Trạch là trung tâm văn hoà của một làng có 39 tiến sĩ, đứng đầu cả nước về số người đỗ đại khoa thời phong kiến theo đơn vị làng. Đình Mộ Trạch nguyên ở xứ TâyTrù, giữa thế kỷ XVII, di vào vị trí hiện nay, tại giữa làng. Năm 1679, đình được xây dựng lớn, giữa thế kỷ XVIII bị giặc đốt. Năm 1757, bà Nhữ Thị Nhuận hưng công tái tạo. Công trình còn đến nay, kiểu chữ công quy mô lớn. Đình còn bia ký và một số đồ tế tự có giá trị .

Lễ hội hàng năm tổ chức vào ngày 8 tháng giêng .

Di tích được xếp hạng năm 1991

Đền Gốm
Tên tự là Trần Huệ Vương từ , ở tả ngạn sông Kinh Thầy, thuộc đất làng Linh Giàng, nôm gọi là làng Gốm, xã Cổ Thành. Đền thờ Phiêu kỵ thượng tướng quân Nhân Huệ vương Trần Khánh Dư, người có công lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên lần thứ hai và ba.

Đền được xây dựng từ thời Trần, đã qua nhiều lần trùng tu; thời kháng chiến chống Pháp, giặc phá hoàn toàn, nay đã khôi phục và tôn tạo. Đền hướng nam, nhìn ra vụng Trần Xá, nơi họp hội nghị Vương hầu bách quan, bàn kế sách chống Nguyên Mông, tháng 11.1282(1). Tại Hội nghị này, Trần Quốc Toản không được dự bàn nên tức giận bóp nát quả cam lúc nào không biết. Đền có tên là Gốm bởi vì làng Linh Giàng có nghề làm đồ gốm rất sầm uất vào thời Trần và Lê- Mạc. Nghề này đã thất truyền nhưng di tích còn lại khá lớn.

Đền có một mùa lễ hội vào trung tuần tháng Tám (13-21/8), trọng hội là ngày 15/8, ngày mất của Trần Khánh Dư. Hội đền Gốm trùng với hội Kiếp Bạc nên bến sông tấp nập, khách đến đông vui .

Di tích đền và lò gốm được xếp hạng năm 1984




Đình -Đền- Chùa Đồng Bào
Tại thôn Đồng Bào xã Gia Xuyên .Đền Đồng Bào tên tự là Vương Mẫu Linh Từ , thờ Hoàng Thái Hậu ỷ Lan (1044-1117). Theo thần tích, bà từng đến đây chu cấp vàng bạc cho dân trang Đồng Bào.

Sau khi bà qua đời, dân thôn lập đền thờ. Đền hiện còn kíiến trúc thời Nguyễn, kiểu tiền nhất hậu đinh. Phía tây đền là đình Hạ , có 5 gian kiến trúc Hậu Lê . Phía sau đình là chùa , tương truyền có từ thời Lý công trình hiện còn xây dựng vào thời Nguyễn khá đồng bộ. Khu di tích còn tượng ỷ Lan , nhiều tượng Phật , sắc phong câu đối , đại tự , 2 chuông , 1 khánh đồng , 5 bia ký và nhiều đồ tế tự có giá trị. Đây cũng là một di tích còn nhiều cổ thụ

Hằng năm có hai mùa lễ hội. Hội xuân từ 17-19 tháng 2; hội thu từ 23- 25 tháng 7.

Di tích được xếp hạng năm 1991

Đền An Phụ và Tượng đài Trần Hưng đạo( thuộc xã An Sinh, huyện Kinh Môn)



Tại đỉnh núi An Phụ, ở độ cao 240 m. ở đây còn có chùa Tường Vân (Chùa Cao) và Trụ Kình Thiên. Đền Thờ An Sinh Vương Trân Liễu, thân Phụ Trần Hưng Đạo, cảnh quan đẹp, có giếng, đảm bảo nước cho nhà đền quanh năm. Đây là còn là căn cứ khởi nghĩa của Trần Tề, Ngô Bệ thế kỷ 14

Đền được xây dựng từ sau khi Trần Liễu qua đời (1251), qua nhiều lần trùng tu, công trình hiện còn xây dựng vào thời Nguyễn và Năm 1993. Cách di tích 300m về phía đông, có tượng đài Trần Hưng Đạo, bằng đá khối, cao 12m; phù điêu bằng đất nung hoành tráng, dài 45m, mô tả quá trình cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông, hoàn thành năm 1997. Chùa Tường Vân trùng tu đầu TK XVII và cuối thế kỷ XX.Trụ Kình Thiên không còn.

Lễ hội hàng năm từ 26-3 đến 1-4(ngày mất của An Sinh vương ). Di tích là một điểm tham quan, du lịch, hàng ngày đều có khách đến thăm.

Di tích được xếp hạng năm 1992

Chùa Côn Sơn
 


Di tích được xếp hạng quốc gia đợt I (1962) và xếp hạng đặc biệt quan trọng vào năm 1994. Năm Hưng Long 12(1304) Pháp Loa xây dựng liêu (chùa nhỏ) Kỳ Lân đến năm Khai Hựu thứ nhất (1329) xây dựng mở rộng thành Côn Sơn Thiên Tư Phúc tự , gọi tắt là chùa Côn Sơn, nôm gọi là chùa Hun, giao cho Huyền Quang chủ trì, tạo thành một trung tâm của thiền phái Trúc Lâm Việt Nam.

Vào thời Long Khánh (1373-1377), Tư đồ Trần Nguyên Đán, ông ngoại. Nguyễn Trãi, xây dựng Thanh Hư động để làm nơi lui nghỉ. Côn Sơn là nơi in dấu chân danh nhân nhiều thời đại, tiêu biểu là Nguyễn Trãi, Anh hùng dân tộc, Danh nhân văn hoá thế giới, từ thủa thiếu niên và những năm tháng cuối đời đã sống ở đây; Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm khu di tích vào ngày 15/2/1965.

Côn sơn hiện còn nhiều di tích kiến trúc, điêu khắc và bia ký ở thế kỷ XIV-XVII như: Bia Thanh Hư động, Thạch Bàn, Tháp Huyền Quang...và nhiều cổ vật có giá trị.

Khu di tích Côn Sơn là một trung tâm văn hoá, tôn giáo và du lịch của đất nước, đang được trùng tu và tôn tạo. Hằng năm có hai mùa lễ hội lớn từ 16-22 tháng giêng, và từ 16- 20 tháng Tám, trọng hội là ngày 18.

Tất cả các bài viết trong tipic này đều thuôc bản quyền của Ủy ban nhân dân Tỉnh Hải Dương


Lễ hội Đền Quát : Niềm tự hào trên quê hương danh tướng Yết Kiêu


Đua thuyền truyền thống trên sông Quát ở thị tứ Yết Kiêu ( Gia Lộc). Ảnh : Thành Chung


Mùa thu này, làng quê Hạ Bì thuộc xã Yết Kiêu (Gia Lộc) tràn ngập không khí náo nức, tươi vui trong thời gian diễn ra lễ hội Đền Quát. Năm nay, Lễ hội Đền Quát có nhiều nét mới so với những năm trước.

Nhiều nội dung phần lễ và phần hội sẽ được khôi phục. Theo đó, lễ hội sẽ bao gồm: Lễ cáo yết (nghi lễ mở cửa đền); Lễ mộc dục (thể hiện tấm lòng hiếu nghĩa của nhân dân bản xã với Đức thánh); Lễ rước bộ; Lễ tưởng niệm danh tướng Yết Kiêu; Tổ chức thi cỗ dâng Thánh (có 7 mâm cỗ hộp do các nghệ nhân làng Hạ Bì thực hiện); Hội Bơi chải (trên đoạn sông trước cửa đền với sự tham gia của 10 đội thuyền đến từ các Hà); thi bơi lội (bơi người) cùng nhiều trò chơi dân gian trong suốt các ngày diễn ra lễ hội

Đền Quát được xây dựng vào cuối thời Trần nhằm ghi nhớ công lao của đô soái Yết Kiêu. Danh tướng Yết Kiêu tên thật là Phạm Hữu Thế (1242-1301), quê quán ấp Hạ Bì, huyện Gia Phúc, phủ Hạ Hồng (thuộc xã Yết Kiêu - Gia Lộc ngày nay). Ông là người có công giúp Nhà Trần chống giặc Nguyên Mông vào thế kỷ XIII với biệt tài thuỷ chiến. Có nhiều truyền thuyết trong dân gian về cuộc đời và những chiến tích của ông. Theo đó, Yết Kiêu sinh ra trong một gia đình nghèo, cha mất sớm. Từ nhỏ, ông đã phải lăn lộn trên sông nước để kiếm sống và nuôi mẹ. Năm 15 tuổi, trong một lần đi gánh nước, ông thấy hai con trâu trắng húc nhau ở bến sông Quát. Vốn có sức khoẻ, ông dùng đòn gánh đánh trâu. Chúng sợ bỏ chạy, ông nhặt được hai cái lông trâu, đặt xuống nước, nước rẽ làm đôi. Ông cho đây là lông trâu thần, liền nuốt vào bụng. từ đó ông có thân thể cường tráng, trí lực phi thường, bơi lội dưới nước như đi trên bờ. Trong trận chiến chống giặc Nguyên Mông trên sông Bạch Đằng, Yết Kiêu nổi tiếng với chiến công dùng mũi khoan đánh chìm một đoàn thuyền chiến của giặc, bắt sống tướng giặc Phạm Nhan. Yết Kiêu đem một toán nghĩa quân, đến mai phục trong bụi lau sậy, ven bờ sông nơi đoàn thuyền giặc nguyên đậu rồi một mình ông dùng chiếc mũi khoan nhọn bằng sắt, bơi lặn khoan các đáy thuyền của chúng. Cứ khoan xong một lỗ, ông lại lấy giẻ đút nút dùng dây một đầu buộc vào nút giẻ đầu kia dòng lên bờ. Chờ cho giặc ngủ say, Yết Kiêu giật các đầu dây, nước ùa vào thuyền từng chiếc, từng chiếc thuyền bị đắm bọn giặc tỉnh dậy nhốn nhào. Yết Kiêu cho hiệu nổi quân reo còn ông nhảy lên thuyền túm cổ tên Phạm Nhan lôi tụt xuống sông, kéo hắn vào bờ. Bọn giặc trên thuyền hổn hoảng tưởng nghĩa quân đột nhập chúng túm đánh lẫn nhau, kết tục, cả đoàn thuyền của giặc đều bị chìm. Trận đánh kết thúc, nghĩa quân toàn thắng, Phạm Nhan bị chém đầu tại bãi bơi Kiếp Bạc. Vua Trần thăng cho Yết Kiêu chức “Đệ nhất bộ đô soái thủy quân”. Khi ban thưởng quyền hạn kinh tế, Vua hỏi: “Tướng Yết Kiêu muốn bổng lộc gì ?” ông thưa: "Điều thứ nhất thần xin là bệ hạ ban phúc cho dân ấp Hạ Bì được tự do hành nghề chài lượng từ đầu sông ở thượng nguồn tới cửa sông giáp biển. Thứ hai, Bệ hạ ban ơn cho mỗi hộ khi hành nghề ở đâu cũng được sử dụng 3 thước đất phơi chài nước đồ nghề và kéo sợi quay tơ, chức dịch địa phương bất đắc ngáng chở, ngoài ra thần không xin gì thêm”. Vua Trần khen Yết Kiêu là người nhân nghĩa và y ban. Từ đó, dân làng Hạ Bì làm nghề chài lưới cứ theo các triền sông trải dải ra sinh sống. Theo di ngôn thì trước kia có 9 Hà là: Lạc Thượng, Lạc Trung, Lạc Hạ, Tán Võng, Kênh Tre, Kênh Hà, Kênh Trẽ, Kênh Be và Kênh Trung. Hiện nay dân các Hà còn sinh cơ lập nghiệp ở khắp nơi tạo ra thành nhiều Hà phụ, thuộc một số xã theo các sông, lạch.

Đền Quát toạ lạc ở đầu làng, nằm trên gò đất cao trải bằng phẳng và rộng rãi, đồng thời cũng là nơi chôn rau cắt rốn của danh tướng. Xung quanh đều có hồ, bao bọc ba mặt. Trước cửa đền là con sông Đĩnh Đào, dòng sông chảy tới đây uốn khúc tạo thành hình cánh cung, ôm gọn khu ruộng triều phì nhiêu nối liền với cánh đồng rộng mênh mông của xã. Sở dĩ gọi là đền Quát vì do nhân dân trong làng và các bà cung tiến làm nên. Trước kia, hàng năm cứ đến kỳ hội đền từ ngày mồng 10 tháng giêng đến ngày 20 tháng giêng âm lịch dân các Hà bằng mọi phương tiện nhưng chủ yếu bằng thuyền, tấp lập về đông đủ dự hội. Chính vì thế mới có tên là Đền Quát ("Quát" có nghĩa là bao quát rộng rãi). Đền xây dựng chủ yếu bằng gạch cậy, lợp ngói mũi, cột, xà, hoành, dui... Đền có rất nhiều câu đầu, câu đối, đại tự, cửa võng, cuốn thư, đồ thờ, tượng cũng như những hình vẽ, nề đắp, chạm trổ. Trên các cổng chè, cột tháp và thân các muông chim, cầm thú, những hoa văn khắc trạm ở khắp nơi trên hình mẫu mọi vật, đặt chúng thành từng nhóm, kết hợp giữa cảnh vật với con người và thiên nhiên mọi cách đa dạng hài hoà hấp dẫn. Trải qua hơn 600 năm, qua các thời đại vương triều, đền Quát đã được nhân dân nhiều lần tu sửa tôn tạo ngày một phong phú. Đến thời Nguyễn Thiện Trị: 1841-1847 đều được tu bổ lớn. Và tiếp theo qua các thời, đền được trùng tu bổ vào các năm Tự Đức 1848-1883, Đồng Khánh 1884-1885, Khải Định 1916-1925. Qua tìm hiểu nghiên cứu 4 đạo sắc phong còn lại như sau: Sắc thời Cảnh Hưng năm thứ tư ngày 16-5-1783; thời Cảnh Thịnh thứ tư ngày 25-5-1795; thời Tự Đức thứ sáu ngày 10-11-1853; thời Khải Định thứ chín ngày 25-7-1924. Đáng tiếc là hình ảnh uy nghi, lộng lẫy của toàn bộ ngôi đền và cảnh quan xung quanh nội tự cùng phần lớn các sắc phong đến nay không còn nữa. Hàng chục sắc phong quan trọng của những thế kỷ trước đều bị thực dân Pháp cướp đi hoặc đốt phá trong trận càn ngày 14-6-1948. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, cấp ủy, chính quyền và nhân dân trong xã tập trung vào hai nhiệm vụ cơ bản là sản xuất- chiến đấu nên không có điều kiện tu sửa. Vì vậy ngôi đền ngày càng xuống cấp. Giữa năm 1973, một cơn giông lớn đã làm sập nốt 3 gian cung. Phải đến ngày 10-10-1976, cuộc họp liên tịch giữa cấp uỷ, chính quyền xã Yết Kiêu với phòng Văn hoá huyện Gia Lộc và Ty Văn hoá tỉnh Hải Dương quyết định: Hàng năm mở hội đền truyền thống tại đền Yết Kiêu thời gian 3 ngày từ 18-20 tháng 8 âm lịch (cùng thời gian với đền Kiếp Bạc); Đền Quát cứ 5 năm sẽ mở hội lớn một lần vào các năm thứ 5 và thứ 10 của thập kỷ; đảm bảo di tích văn hoá của đền theo thời kỳ ban đầu xây dựng; tiến hành trồng cây cổ thụ, cây lấy gỗ, cây ăn quả, tiến hành thả cá ở khu hồ lớn, tăng thu nhập, góp phần kinh tế tu bổ cho đền ngày thêm khang trang phong phú. Tháng 8 năm 1976, nhân dân thôn Quát đã khôi phục lại hậu cung. Thời kỳ này do các công trình thuỷ lợi được xây dựng, dòng sông Quát  đã bị ngăn đập không còn dòng chảy như xưa nên lưu lượng nước cạn hơn, nếu tổ chức bơi chải vào dịp lễ hội truyền thống 15 tháng Giêng thì rất khó khăn vì nước cạn nên Ty Văn hoá Hải Dương lúc đó đã nhất trí cho UBND xã cho cơ sở tổ chức lễ hội vào dịp từ 14-15 tháng tháng âm lịch hàng năm. Khu di tích đền Quát đã được xếp hạng Quốc gia ngày 28 tháng 1 năm 1998.

Được sự quan tâm, đầu tư của tỉnh, huyện và địa phương, khi di tích dần được củng cố, tôn tạo. Năm 2006, Nhà nước hỗ trợ giải toả 24 hộ dân đang sinh sống xung quanh khuôn viên Đền Quát, trả lại hiện trạng vốn có của Đền. Tiếp đó, UBND tỉnh đầu tư xây dựng kè lạch xanh, lạch đỏ và bờ sông Đĩnh Đào đoạn thuộc khuôn viên của đền. Chính quyền và nhân dân địa phương đầu tư cho đội bơi chải và đội vận động viên bơi lội tập luyện hàng năm với số kinh phí trung bình khoảng 40 triệu đồng/năm. Đồng chí Nguyễn Hữu Lếnh, chủ tịch UBND xã cho biết: Là vùng quê nghèo, thuần nông, điều kiện kinh tế- xã hội còn khó khăn nhưng cấp uỷ, chính quyền địa phương luôn đặc biệt coi trọng công tác bảo tồn, phát huy những giá trị văn hoá truyền thống, trong đó tiêu biểu là Đền Quát. Việc duy trì, tổ chức tốt lễ hội hàng năm đã góp phần tạo không khí tươi vui, phấn khởi trong toàn xã, người dân thêm tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, hăng hái lao động sản xuất, xây dựng quê hương.