… Về Phố núi Pleiku (Gia Lai) nói đến cái tên Rơ Ma Uek ở làng M’rông Ngo, có lẽ như mọi người đều biết tài đánh chiêng, sửa chiêng, đẽo tượng nhà mồ, làm đàn... Bảo tàng Văn hóa các dân tộc Việt Nam cũng từng in dấu bàn tay tài hoa của ông trong các ngôi nhà mồ, nhà rông...

Ông là người đã có công lao lớn trong việc bảo tồn, sáng tạo các loại đàn của các dân tộc Tây Nguyên, tượng nhà mồ…

Ông nghệ sĩ 70 tuổi

Nghệ sĩ Rơmah Uek (bên trái) với những chiếc cồng chiêng quý giá
Tây Nguyên chiều phảng phất mưa bay, Phố núi lãng đãng xáo trộn trong chút nắng nhỏ và sương mờ càng làm “mái đầu” của những cây thông cổ thụ hai bên đường thêm bạc trắng. Chúng tôi đến nhà thăm ông Rơ Ma Uek, người nghệ sĩ tài năng của núi rừng Tây Nguyên. Bây giờ đã qua tuổi 70, nhưng ngày đêm ông vẫn lang thang như cơn gió khắp mọi nẻo đường của thôn bản để thổi hồn vào từng loại nhạc khí cho âm thanh vang xa không những ở Tây Nguyên và còn cả thế giới ...

Miền đất cao nguyên đầy nắng gió này đã sinh ra người nghệ sĩ có số phận lạ lùng và cuộc đời ông gắn liền với niềm vui, nỗi buồn tùy theo thân phận của con người trước lúc về với Atâu (ông bà) của các tượng nhà mồ hay tiếng nhạc dập dìu, thổn thức đi sâu vào lòng người của những đêm hội cồng chiêng.

70 tuổi, nhưng ông vẫn còn mạnh khỏe, hay cười và rất hóm hỉnh. Cùng nhau uống nước giọt ấm nóng được ủ trong quả bầu khô và cũng không quên pha trộn thêm những ly rượu đế. Khi đã có chút hơi men và nhất là có thêm bạn gặp mới, Rơ Ma Uek vui vẻ vào trong lấy ra cây đàn goong mà theo ông đó người bạn chí cốt thân tình.

Đưa thêm mấy que củi ngo cho bếp lửa thêm réo rắt, bập bùng, uống thêm ly rượu nhỏ, Uek bắt đầu vào nhạc…Trên sàn nhà, tiếng đàn rung lên thánh thót, lời ca trầm bổng hòa theo, chúng tôi cùng ngồi nghe lời bài hát mà cứ như ngồi nghe những lời độc thoại của chính tác giả; đấy là một bài hát do ông tự sáng tác bằng tiếng Jrai:…Trời vào thu nắng đẹp/ Tiếng chim ca trong gió/Tiếng chiêng vang trong tim/ Đánh thức người nghệ sĩ / Lên tiếng đàn rung ngân…

Lời ca, tiếng đàn và đất trời như hòa quyện vào nhau, lòng người cũng mênh mang gợi nhớ... Rơ Ma Uek say sưa biểu diễn như xung quanh không có ai. Những lúc này với tâm hồn người nghệ sĩ, có chăng chỉ mây trời bồng bềnh tắm mình trong núi sông hùng vĩ mà trữ tình tha thiết của Tây Nguyên…và cũng quên cả chúng tôi đang ngồi trước mặt. Mãi sau ông mới hạ giọng, buông đàn gương mặt buồn buồn, lòng như nhớ lại một chút gì … tiếc nuối.

Ông nói giọng xúc động: Một lần mình đi tham gia Liên hoan Tiếng hát Làng Sen và được về thăm nhà Bác. Một người con gái xứ Nghệ đã kể nhiều chuyện về cuộc đời của Bác Hồ và gia đình Bác… mình xúc động và thương Bác quá, nhất là khi nghe giới thiệu trước lúc qua đời, Bác rất muốn vào thăm đồng bào Tây Nguyên… Theo mình, Bác Hồ là của tất cả chúng ta, là hiện thân của đại đoàn kết dân tộc, sức mạnh của dân tộc.

Nay Rơ Ma Uek đã hơn 70 mùa rẫy đi qua, càng thương Bác mình cố gắng gìn giữ và truyền lại nền văn hóa dân tộc mình cho con cháu, để nó phát huy cho đời sống thêm phần phong phú, giàu bản sắc… cho con chim không bay đi mà ở lại trong vườn nhà ca hát; cho con nai, con hoẵng thương nhớ đồng cỏ không bỏ vào rừng sâu…

Lớn lên cùng tiếng chiêng, cồng

Dừng lại, uống cạn ly rượu nhỏ, ông kể cho chúng tôi nghe thêm về cuộc đời thăng trầm và những buồn vui xung quanh chuyện đàn , chuyện hát… Từ nhỏ, Rơ Ma Uek đã theo cha đi xem nhảy, múa xoan và đánh cồng chiêng trong các ngày hội làng. Lên 10 tuổi, người thì ốm nhom và đen thui thủi, còn cái đầu thì chưa cao bằng ngọn cây bắp trước vườn nhà. Nhưng ông đã biết đánh cồng chiêng, chỉnh sửa âm thanh của các bộ cồng chiêng cho nó có hồn dân tộc, phù hợp với từng tiết tấu trong các bài chiêng.

Đặc biệt Rơ Ma Uek đã biết cầm cây rìu đẽo tượng nhà mồ theo cảm xúc, cuộc sống của những người xấu số; làm đàn goong, t’rưng vừa đẹp lại vừa lên tiếng hay, dễ đi vào cái bụng, cái đầu bà con thôn bản. Nhiều người khách nước ngoài khi đến Phố núi tham quan, đã không bỏ cơ hội đến gặp gỡ, trò chuyện và vui hơn là được nghe ông đàn, hát; được mua sản phẩm của ông, làm món quà quý cho chuyến du lịch, tham quan, đầy ấn tượng ở Tây Nguyên hùng vĩ...

Là môït trong những người góp phần sáng tạo và bảo tồn nền văn hóa Tây Nguyên, phải bao đêm con mắt, cái tai Uek không ngủ; bao ngày chân tay Uek không yên, để làm và chỉnh sửa cho âm thanh của từng chiếc chiêng xao động, mới có một ngày người ta thấy nước mắt chảy trong bụng, muốn tìm đường đi về phía mặt trời khi nghe Uek cất tiếng chiêng, nhìn bức tượng nhà mồ Uek đẽo...

Đến nay Uek không nhớ mình đã làm và chỉnh sửa bao nhiêu bộ cồng chiêng cho âm thanh ngân vang xúc động, làm bao nhiêu cái đàn trong các loại đàn của các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên. Cả một đời Uek đã mải miết theo đuổi nó, nhưng cũng vì nó mà Uek vui cái bụng vì được đi nhiều nơi, từ Gia Lai đến Kon Tum, Đăk Lăk, Đăk Nông, Lâm Đồng và ra tận cả vùng Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế… uống nhiều rượu và được nhiều người biết đến, nhiều người “phải lòng”…

Đời Uek vui vì âm thanh của những bộ cồng chiêng ngân rung trong các lễ hội, những bộ cồng chiêng do chính bàn tay nghệ nhân Uek chỉnh sửa , những tiếng đàn và những tượng nhà mồ mà ông đã say sưa làm cho đến bây giờ không biết bao nhiêu nữa.

Theo ÁI HÀN - Sài Gòn giải phóng
Việt Báo